Л. Өлзийтөгс: Хүүхэлдэйн үс

Сойзон самаа ухасхийн авсан Өнөрөө цочин зогтусав. Самыг битүү ороож ширэлдсэн шав шар үс. Өнөрөө мэл гайхан, өөрийн эрхгүй толь руугаа харав.Өө тэгэлгүй яахав, үс нь урьдын адил хар, тас хар, тэр ч бүү хэл өглөөний нар туссан толин дотор хөх туяатай харагдана.
Хүмүүс бүгд түүний үсний өнгийг гайхдаг.
- Чи чинь хөх сор тавиулчихсан юм уу даа, наранд ямар хар харагдаж байна аа?
- Яг парик шиг юм аа!
- Ингэхэд чи аль үсчинд ордог юм бэ?
Харин Өнөрөө энэ бүхнийг магтаал гэж хүлээж авна.
- Байгаа нь л энэ!
- Парик гэдэг юмыг чинь барьж ч үзээгүй!
- Тэр үсчний газрыг аав ээжээс минь л асуугаарай!
Өнөрөө самаа барьсан чигтээ орон дээрээ лагхийн суув. Юун шар үс вэ?


Хэн ч түүний юманд гар хүрдэггүй. Ганцаараа амьдардаг юм чинь тэр бол мэдээж л дээ. Гэхдээ ганцаараа биш үед ч ялгаагүй дээ. Хүмүүс бүгд л түүний эмх цэгцтэй гэр оронд орж ирүүт гутлаа тайлж, цав цагаан бүтээлэгтэй орон дээр нь тайван сууж ч чаддаггүй.
Хэдий 28 хүрсэн ч тэр хүнтэй суусангүй. Хоёр ч дээд сургууль төгссөн түүнийг гурав дахьдаа элсэн ороход ойр дотны хүмүүс маш гүнзгий хүлээж авчээ. Энэ мэдээг сонссон, аль хэдийн хүүхдэд дарагдсан найз бүсгүйчүүдийнх нь хамар шархирч, нэг л их сургуулийг дүүргэсэн найзууд нь хоёр дахьдаа бүртгүүлцгээв.
Салсан, нийлсэн, хаягдсан, хууртагдсан, бас хуурсан, сэтгэл хөрсөн.. гэр бүлийн проблемууд… Тэр энэ бүхнийг эргэн тойрноосоо олж харах болгондоо ганцаар яваадаа, найз “охидын” нь ярьдгаар эрх чөлөөгөө алдаагүй яваадаа сэм баярлана. Өнөрөөгийн галбираа алдаагүй бие, хүүхэд төрүүлсний дараа гарч ирдэг хар хар сэвх үгүй царай, унаган махаа гээгээгүй бумбагар хацар, будуулчихсан юм шиг гялалзсан хар үс, нэр хүндтэй их сургуулиудын улаан дипломууд… Энэ бүхэн найзуудынх нь ярилцдаг ганц сэдэв. Нүд нь хавдсан, тэр ч бүү хэл хэнд ч юм бэ цохиулаад хөхөрсөн, эмнэлэг хэссэн, тэр ч бүү хэл мэдрэлийн эмчийн хяналтанд орсон, үсчин гоо сайханд очих цагаа хүүхдийнхээ сургууль дээр багшид нь загнуулж өнгөрөөсөн, нөхрийнхөө хиртэй оймс, цамцнаас салалгүй угаалгын өрөөнд арван жил болсон насан багынх нь найзууд Өнөрөөгөөр бахархан биширнэ:
- “Тэр өөр хүн”
Харин Өнөрөө тэднийг өрөвдөн шүүрс алдарна. Бас тэд үнэхээр гайхалтай, тэвчээртэй, жинхэнэ эмэгтэй хүмүүс юм шиг ч санагдана. Өнөрөөгийн бол арван хором ч тэсч чаддаггүй хүүхдийн орилох дуу, шүлсээ үсчүүлэн гуйвах согтуу эр нөхрийн ууртай нүд, хагас сайн өдөр ч зургаад л босдог эцэс төгсгөлгүй их ажил, өнөөдөр ямар хоол хийнэ дээ гэх бодол төрүүлэхээс өөр “амтгүй” галын өрөө… Тэр энэ бүхнээс үнэхээр айна. Хэрэв тэр гурав дахь их сургуулийг биш эр нөхрийг сонгосон бол ийм л өдрүүд өөрийг нь хүлээж буйг мэдэрнэ. Мэдрэх бүрдээ арзасхийнэ.
- Өнөрөө! Чи өнөөдөр хүүг маань цэцэрлэгээс нь авчихаач, би өмнөх ажлаа дийлдэггүй ээ.
- Өнөрөө! Чи охинд маань англи хэлний хичээл хийхэд нь туслаач! Найз нь даанч мэдэхгүй юм.
- Өнөрөө! Чи 6 цагт манайхаар ирээд нөхрийг маань тариад өгөхгүй юү! Цаадах чинь хатгаа авчихаж.
- Өнөрөө минь гуйя, бид…
Өнөрөө харин хэзээд ЗА. Тэр өөрийн биеэр гэр бүлийн амьдралыг үүрэхээс бусдад ямагт бэлэн явдаг хүн. Түүнд мэдэхгүй, чадахгүй юм гэж үгүй. Ганц өмд оёчихож чадахгүй байж дөрвийн дөрвөн хүүтэй болчихсон найзыгаа өрөвдөнө. Тэгээд оёод л өгнө. Урныг нь, ухаантайг нь, мэдлэг боловсролтойг нь гайхаж биширсэн, хүндэлж өргөсөн найз хэдэн гэр бүлийн дунд түүн шиг хэрэгтэй хүн үгүй. Түүний хувьд ганцхан асуудал бий. Ердөө л ганц. Тэр бол, гурав дахь их сургуулиа төгсөөд дараа нь яах вэ? Гэвч Өнөрөө энэ тухай л бодохгүйг хичээнэ.
- За байз, миний сам яахаараа ийм хачин шар… Юун шар үс вэ?
Тэр гайхан хэсэгтээ л ийш тийш харж суулаа. Гэр орон нь урьдынхаараа, юу ч байрнаасаа хөдлөөгүй байдаг, самнаас нь бусад юм гял цал.
- Ингэхэд хэн манайд ирлээ дээ?
Үүдний хонх Өнөрөөг бодлоос нь салгаж өгөв. Тэр самаа барьсан чигтээ явж очин хаалгаа нээв. Сараа охиноо дагуулчихаж
- Пөөх наад нүүр нүд чинь яачихаа вэ?
Найз нь ухасхийн Өнөрөөгийн энгэрт наалдаад мэгшиж биш цурхиран уйлж эхлэв. Өнөрөөд хэлэх үг үнэндээ олдсонгүй. Гэвч ямар нэг үг хэлэх хэрэгтэй байдаг.
- Өөдгүй амьтан ахиад л согтуу ирээ юү?
Орилж, орилж тайвшраад Сараа гутлаа тайлан, ихэд гэмшингүй инээмсэглэсээр галын өрөө рүү нь орлоо.
- Ийшээ, том өрөө рүү ор л доо, Сараа!
- Яах юм бэ, энэ хамаг юмыг чинь нураачихна. Ингэж хэлээд Сараа охиноо байдгаараа муухай харав. Охин ээж рүүгээ айсан нүдээр дальдчин харснаа Өнөрөөд өөриймсөг наалдав. Охин гартаа хүүхэлдэй тэвэрчээ.
Өө, энэ хүүхэлдэйн үс байж шүү дээ!
Өнөрөө гэнэт инээв. Ээж охин хоёр гайхангуй атлаа царайчлангуйгаар дагаж инээлээ.
- Аан, Урнаагийн хүүхэлдэйн үс байж л дээ. Би бүр гайхаад… Энэ хар даа, Сараа! Миний сам…
- Яана аа, тийм байна шүү дээ. Уучлаарай Өнөрөө, уучлаарай. Энэ ёстой нэг дураараа хүүхэд шүү. Хулгайч шиг чи чинь хэдийдээ тэр өрөө рүү орчихоо вэ? Би уг нь уржигдар сайн л хэлсэн юм сан. Танай хогийг асгах гээд би нэг гарсан юм л даа. Тэр хойгуур л жижиг өрөө рүү чинь орчихож дээ. Яаж байгаа юм, чи! Цэвэрлэ, энэ самаа…
- За яахав ээ, яахав. Энэ сам яахав. Харин чиний наад уруул ам! Бүр хавдчихаж.
Сараа ахиад л уйлж эхлэв. Гэхдээ энэ удаа мэгшин байж ихэд гомдонгуй, аяархан, удаан уйллаа.
- Чи ер нь Урнаагийн эцгээс салмаар юм даа. Сараа минь! Яаж ийм муухай амьтантай хамт байж чадаж байна аа. Би бол аль хэдийн…
Энэ үгийг сонссон охин аньсган дороо бороо нууж явсан юм шиг л асгаруулан, гингэнэтэл уйлж эхэллээ.
- Хүүе, Урнаа миний дүү! Өө эгч нь тоглож байхад чинь дээ.
- Аав муухай биш. Би аавдаа хайртай.
- Хайртай байлгүй яахав, хайртай байлгүй яахав. Эгч нь мэднэ. Манай Урнаа сайн хүүхэд шүү, ээждээ дандаа хань болж явдаг. Алив, энэ самыг ав! Тэгээд наад хүүхэлдэйгээ самна! Наадах чинь яг чам шиг арзайсан юм болчихож…
Охин нулимстай хэвээрээ инээмэгц тэд дагаж инээлдлээ. Урнаа ширээний буланд суугаад хүүхэлдэйнхээ үсийг самнаж эхлэв. Дэгжин хувцасласан, өө сэвгүй биетэй, хөөрхөн Барби. Инээмсэглэсэн Барби. Ямар гоё хүүхэлдэй вэ? Яасан жаргалтай хүүхэлдэй… Амьд хүүхдээс азтай хүүхэлдэй…
Нулимсандаа халтартсан үүлтэй царайтай, түгшүүр нь арилаагүйгээс чичигнэх гартай бяцхан Урнаа уруулаа хөдөлгөн юуг ч юм амандаа үглэн байж, өөртэйгөө шивнэн инээмсэглэсээр Барбигаа самнаж эхлэв.
Сараа Өнөрөө хоёр охиныг ч юм уу хүүхэлдэйг ч юм уу ширтэн үг дуугүй сууцгаана.
- Чи тэгээд одоо яах гэж байна дээ, Сараа? Ингээд л байгаад байх уу?
- Сална даа, чамаас заавал сална!
- Уржигдар ер нь юү гэж буцаж очсон юм бэ? Манайд байж л байхгүй!
- Энийг л бодох юм байна шүү дээ!
Ингэж хэлээд охиныг угз татсанаа гэнэт энхрийлэн үнсээд нус нулимсыг нь арчиж өгөв.
- Чи ажилдаа буцаж орвол яасан юм бэ, Сараа?
- Хн. Хардаад бөөн юм болох байлгүй. Болдоо инженер ажлаасаа гарахаас нааш би буцаж орж чадахгүй биз дээ.
- Цаадах чинь чамд одоо хүртэл итгэдэггүй хэрэг үү?
- Харин тийм, ёстой нэг дүүрсэн хүн шүү…
Сараа ингэж хэлснээ гэнэт инээд алдав. Тэгээд босч үүдний өрөөний толинд удаан хэрснаа:
-Яана аа, ямар ичмээр юм бэ, ийм байж автобусаар ирдэг… Сая нэг нөгөө Бат – Эрдэнэтэй тааралдсаныг яана! Гээд инээмсэглэмэр аядав.
Хөхөрч хавдсан нүүртэй найзынхаа араас өрөвдөнгүй харж зогсохдоо Өнөрөө гэнэт Сараа тэдний ангийн хамгийн хөөрхөн охин байсныг санав.
Барбигаа гангалан, жигтэйхэн ажилтай сууж байсан Урнаа гэнэт туулай шиг чихээ сэртэсхийлгэснээ, сандлын түшлэгээс өлгөөтэй байсан ээжийнхээ цүнхийг ухасхийн шүүрээд үүдний толинд харж зогссон Сараад дөхүүлж өгүүтээ:
- Ээж ээ, гар утас чинь дуугараад байна, аваарай! Гэж нэг л сандрангуй шивнэлээ. Сараа ч ухасхийн авав.
- Энэний эцэг ярьж байна, яах вэ, Өнөрөө?
- Битгий ав, ярьж болохгүй шүү, Сараа!
- Ээж ээ, би аавтай ярьмаар байна…
Цагийн дараа хаалга зөөлөн тогших нь сонсогдлоо. Сараагийн нөхөр, Урнаагийн аав.
Сахлаа хусаагүй, арзайж урвайсан царайтай, зүүн гартаа нэг уут чихэр шажигнуулчихсан, өндөр бүдүүн нөхөр Өнөрөөгөөс дальдчисаар орж ирүүт хамаг бие нь салхийн Сараагийн хөлд сөхрөн унаад өгөв. Дараа нь тэд гурвуул тэврэлдэн баахан уйлцгаалаа. Өнөрөө бүр балмагдаж орхив. Гурвын гурван хүн уйлаад байдаг, уйлаад байдаг…
- Би найзыгаа явуулахгүй ээ, одоо яасан ч явуулахгүй. Өнөөдөр би Увс руу ярьж, эцэг эхэд нь утсаар бүгдийг нь ярина. Би л тэр хөгшчүүлд хэлэхгүй юм бол…
Чихрийн уут шажигнасаар, жаргалтай бяцхан Урнаа аавынхаа өвөр дээр унтаад өглөө. Ингээд Сараа уул шиг том нөхрийнхөө суганд эхэр татан наалдаад, өөрөө гэм хийсэн хүүхэд шиг Өнөрөөгөөс харц зугатаалган дальдчсаар, “хар” юмаа дагаад найзынхаа гэрээс дуртай нь аргагүй гарч явав.
-Чи одоо болиоч ээ, Сараа!
Өндөр бүдүүн эр энэ удаа Өнөрөө рүү зоригтой нь аргагүй нэг ширвэснээ юу ч хэлэлгүй, “хайртай” хүмүүсээ хаман аваад гарч одов. Өнөрөө өөрөө зодуулчихсан юм шиг л хөндүүрлэн хоцорчээ.
Тэднийг явсны дараа бүсгүй хайхрамжгүй аав ээжийн галын өрөөний ширээн дээр мартаж орхисон цэмцгэр Барбиг тэвэрч хэсэг чимээгүй суув.
-Ямар хачин улс вэ?
Тэр ууртайгаар ингэж хэлээд хүүхэлдэйн үсийг зулгаах нь холгүй самнаж эхэллээ. Харахад учиргүй гоё ч амьгүй үс. Ямар ч илчгүй үс.
Гэвч Өнөрөөд ингээд л суугаад баймаар, өөгүй хөөрхөн хүүхэлдэйг өвдтөл нь чанга самнаад л суумаар санагдав.
Хаалганы хонх жигтэйхэн чанга, гэхдээ цаанаа ямар ч түгшүүртэйгээр жингэнэн дуугарах нь сонсогдлоо.
- Өнөрөө эгч ээ! Би хүүхэлдэйгээ мартчихаж!
- Өө, тийм байна лээ…
Гэвч Өнөрөө хөдөлсөнгүй. Түүнд гэнэт Барби хүүхэлдэйг нь Урнаад өгмөөргүй санагджээ.
- Миний дүү дараа ирэхдээ авчих, тэгэх үү?
- Үгүй!
- Би хүүхэлдэйд чинь гоё даашинз оёж өгнө шүү!
- Барби маань намайг санаад унтаж чадахгүй ш дээ…
- За, за ав, Май, энийгээ…
Өнөрөө яагаад ч юм Урнаад гомдчихов. Охиныг гарсны дараа гэрт чив чимээгүй боллоо. Бүсгүй бухимдан давчидаж гэнэт хөлрөн, салхинд зогсмоор санагдсанд галын өрөөний тагт руу ухасхийн гарав.
“Учиртай гурван толгой” хөтлөлцөн аажуухан алхацгаана. Шав шархан үст Барбийн толгой наранд алтран, нэг л ер бусаар цацарч үзэгдэнэ. Өнөрөө тэдний араас бухимдангуй хэрнээ цаанаа л гайхангуй харж зогссоноо гэнэт цурхиран уйлж эхэллээ.
Маргааш өглөө нь Өнөрөө үсчний газраар орж хав хархан үсээ шав шараар будуулжээ. Хөвсгөр, өтгөн сайхан үс нь хэзээний л ийм өнгөтэй байсан юм шиг цаанаа нэг “үнэмшилтэй” харагдана.
-Хаанаас ийм гоё парик аваа вэ? Гэж хүүхнүүд шагшилдана. Сараа чимээгүйхэн инээмсэглэнэ. Гудамжинд зөрөх хүмүүсийн ер бусын харцыг мэдрэн алхахдаа тэр үс нь цацарч харагдаж байгаа даа гэж бодож явлаа. Харих замдаа бүсгүй тоглоомын дэлгүүрээр орж, өөртэй нь усны дусал шиг адил шархан үстэй, амьд хүүхэд шиг хөөрхөн хүүхэлдэй худалдан авчээ.