tag:blogger.com,1999:blog-75007244140134676152024-02-18T21:40:23.470-08:00ГАЙХАЛТАЙ ЕРТӨНЦ МИНИЙ ОРОН ЗАЙБи салхи мэт эрх чөлөөтэй, өвдөх ч завгүй, үхэх ч завгүй амьдарч байна.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.comBlogger150125tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-36316974750433678232010-11-28T21:03:00.001-08:002010-11-28T21:03:24.689-08:00Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн ЭЛБЭГДОРЖ Япон Улсын Засгийн газрын урилгаар Япон Улсад төрийн айлчлал хийж байхдаа Японы ард түмэнд хандаж Японы ПМОНГОЛЫН АРДЧИЛЛЫН 20 ЖИЛ БУЮУ МООКО ХАН<br /><br />Токио хот Парламентын Ордон<br />Эрхэмсэг ноён дарга нар аа,<br />Эрхэм гишүүд ээ,<br />Хатагтай, ноёд оо,<br />Энэхүү хүндэт танхимд эртний түүхт, эрх чөлөөт Монголын ард түмнийг төлөөлөн үг хэлэх завшаан тохиолдсонд баяртай байна. <br /> Хоёр танхимын хүндэт удирдлага, эрхэм гишүүд Та бүхэн манай төлөөлөгчдийг найрсгаар хүлээн авч өндөр дээд хүндэтгэл үзүүлж буйд гүн талархал илэрхийлье. Энд хуран цугласан эрхэм гишүүд, эрхэмсэг ноёд, хатагтай та бүхэнд болон та бүхнээр дамжуулан Японы ард түмэнд Монголын ард түмний чин сэтгэлийн халуун мэндчилгээг хүргэж байгааг хүлээн авна уу.<br /> <br /> Монголчууд бол баатарлаг түүхтэй, сайхан сэтгэлтэй, гэрэлт ирээдүйтэй ард түмэн. Монгол бол орчин цагийн төрийг байгуулсан эртний түүхт улсын нэг. Ирэх жил 2011 онд бид Монголын тулгар төрийн 2220 жилийн ойг тэмдэглэнэ. Монголчууд түүхэндээ дэлхийн хуурай газрын хээлэнд хамгийн том улс гүрэн байгуулж соёл иргэншлийг бүтээж бас түгээж явсан. Мөн бусдын эрхшээл хүчинд автаж, хүмүүн бус бодлогын золиос болж явсан үе ч бий.<br /> <br /> Бид өнгөрснөө муу хэлэх дургүй. “Түүхийн сайн нь ч миний багш, муу нь ч миний багш” гэж үзэж түүнээс сургамж авахыг хичээдэг. Өнөөдөр би энэ танхимд улс орныхоо нэн шинэ түүхийн гэрэл гэгээлэг үеийг төлөөлөн ярьж байгаадаа баяртай байна. Энэ 2010 онд манай ард түмэн өөрсдийнхөө чөлөөт, шинэ сонголт болох ардчилсан хувьсгалынхаа 20 жилийн ойг тэмдэглэж байгаа юм.<br /> <br /> Монголчуудын хийсэн ардчилсан хувьсгал бол зөвхөн нэг орны төдийгүй нийтлэг шинж чанартай ололт юм. Монголчууд түүхэн сонголтоороо хүний эрх, эрх чөлөөт байдал, хүний нэр төр, ариун нандин чанар гэдэг бол зөвхөн хөгжилтэй баян улс орнуудын иргэдийн эдэлдэг тусгай эрх ямба биш харин аль ч оронд хүн бүрийн эдлэх боломжтой жам ёсны эрх гэдгийг нотолж чадсан. Хувь хүн ядуу ч бай, ядуу буурай оронд амьдардаг ч бай өөрийн сонголтоороо нийгэм төрөө цогцлоож, өөрийн сонголтоороо амьдрах боломжтой юм.<br /> <br /> Мөн тайван замаар хувьсгалт шинжтэй өөрчлөлтийг нийгмийн бүх салбарт нэгэн зэрэг хийж болохыг монголчууд харууллаа. Улс төр, эдийн засгийн өөрчлөлтийг нэгэн зэрэг хийх нь “Азийн орны зам биш” гэсэн ойлголт байдаг. Иймэрхүү хуучин дүгнэлтийг бид шинэ сонголтоороо эвдсэн. Монгол Улсыг хүн амын тоо, хөгжлийн түвшингээр нь буурай жижиг орон гэж үзэж болох ч сүүлийн 20 жилийн ардчилсан, нээлттэй бодлого нь манай орныг энэ салбарт том үлгэр жишээ болгож байна.<br /> <br /> Даяаршиж байгаа дэлхийд нэрээ сайнаар гаргахад улс орны том жижиг, хөгжлийн түвшин төдийлөн хамааралтай биш юм. Бусдад нэрийг нь сайнаар гаргаж байгаа ардчилсан ололтоороо манай ард түмэн бахархдаг. Монголчууд бол нэр төрөө эрхэмлэдэг ард түмэн. “Нэр хугарахаар яс хугар” гэж ярьдаг хүмүүс. “Ардчилсан орон” гэдэг тодотгол бол Монгол Улсын хувьд олон улсын тавцанд нэрийг нь сайнаар гаргадаг нэг чухал үзүүлэлт яах аргагүй мөн.<br /> <br /> Монгол түмний сүүлийн 20 жилийн ололтыг манай төрт ёсны өмнөх 2000 жилийн түүхээс салгах аргагүй юм. Хувь заяандаа эзэн байх улс гүрнийхээ тусгаар тогтнол, бие даасан, эрх чөлөөт байдлыг баталгаажуулан бэхжүүлэх нь бидний үе үеийн өвөг дээдсийн чин хүсэл юм. Цагаан морин жил хийсэн монгол түмний түүхэн шинэ сонголтын мөн чанар үүнд л оршдог. Товчхондоо “Хүний эрхэнд жаргахаар өөрийн эрхээр зов” гэсэн манай ард түмний мэргэн үгэнд дээрхи сонголтын агуулга нийцэж байгаа юм.<br /> Ард түмний шинэ сонголтыг хэрэгжүүлэх үйл явц амар хялбар байгаагүй. Эрх чөлөөтэй сайхан амьдрах гэсэн монгол түмний олон зууны хичээл зүтгэл өнөөдөр ч үргэлжилж байна. Монголчууд бол их юм үзсэн хал дол суусан хүмүүс. Найман зууны тэртээ морио унаад гарсан Монгол цэргийн ар гэр, үр сад их ч юм үзэж, их ч юм бүтээсэн байж таарна.<br /> <br /> “Морио унаад дэлхийг тойрох амархан, мориноосоо буугаад төрийг төвхнүүлэх хэцүү” гэж их эзэн Чингэс хаан хэлж байсан удаатай. Евро-азийн уудамд коммунист тогтолцоог авсан хоёрдахь улс болох манай орны хувьд мөн тогтолцоог сүүлийн хоёр арванд бүрэн өөрчилсөн Азийн анхны орон болох зам одоо ч дардан биш байна.<br /> <br /> Ихэнх хүмүүсийн амьдрал хэцүү хэвээр байна. Манай хүн амын гурван хүн тутмын нэг нь НҮБ-аас тогтоосон ядуурлын түвшингээс доогуур орлоготой амьдарч байна. Төрийн хүнд суртал, төвлөрөл буурахгүй байна. Төрийн шийдвэр гаргах шатанд иргэдийн шууд оролцоо, хяналт дутагдсаар байна. Иргэн нь оролцдоггүй иргэний нийгэм гэж байж болохгүй. Хүн нь эдэлдэггүй хүний эрх гэж байж болохгүй. Шударга бус байдал, ажилгүйдэл манайд нийгмийн хурц асуудал хэвээр байна.<br /> <br /> Гэвч эдгээр асуудлыг монголын ард түмэн, манай төр засаг, иргэншин чанаржиж байгаа нийгмийн нээлттэй тогтолцоо маань шийдвэрлэх чадвартай гэдэгт би эргэлзэхгүй байна. Хамгийн гол найдвар бол Монголын ард түмэн юм. Хувь хүний хувьд эрхээ мэддэг, нийгмийн гишүүний хувьд үүргээ ухамсарласан төр засгийн бодлогын сайн мууд биш өөрийн чадавхи боломж, хөдөлмөр зүтгэлд илүү найддаг эрх чөлөөт Монгол хүн бол манай орны хөгжил дэвшлийн баталгаа.<br /> Улсын Ерөнхийлөгчийн хувьд надад, манай Улсын Их Хурал, Засгийн газар, бүх шатны төрийн байгууллагад нэг л ариун үүрэг бий. Тэр нь иргэдийнхээ, ард түмнийхээ эрх ашигт үйлчлэх. Нээлттэй, ардчилсан орны ард түмэн төрөөсөө шударга, ил тод, хариуцлагатай, бүтээлч байхыг шаардана. Төр нь ч тийм байхыг хичээхээс өөр аргагүй юм. Энэ нь Монгол Улс цаашид улам иргэншсэн, хариуцлагатай, хөгжил дэвшилд тэмүүлсэн орон байхын үндсийн үндэс юм.<br /> <br /> Эрхэм гишүүд ээ,<br /> Одоо би Монгол Японы харилцааны талаар яръя. Манай хоёр орны харилцаа бол онцгой харилцаа. Үүнийг манай иргэдийн харилцаа, эрмэлзлэл, үйл ажиллагаагаа ч нотолдог.<br /> Манай улстай найрамдлаар харилцах хөдөлгөөн Япон Улсад 1960-аад оны дундаас эхэлсэн байдаг. Тус хөдөлгөөнийг манай оронд олзонд байсан Япон иргэд санаачлан оролцсон нь онцгой юм. Өнөөдөр Японд Монголтой харилцдаг иргэдийн сайн дурын нийгэмлэгийн тоо 70-аас илүү гарчээ. Монгол Улсын хувьд Японтой харилцдаг нийгэмлэг 30 гаруй бүртгэгджээ. Энэ бол Монгол Японы ард түмнүүдийн харилцааны онцгой үзүүлэлт юм. Манай хоёр орны харилцаанд хүнд хэцүү зурвас үе байсан. Гэвч ороо бусгаа цагийн шуурга манай ард түмнүүдийн сэтгэлийн гүн дэх бие биентэйгээ ойртон харилцах, нөхөрлөх гэсэн хүсэл тэмүүллийн гал дөлийг бөхөөж чадаагүй.<br /> Монгол Японы харилцаа өвөрмөц онцлогтой болохыг бидний түүх ч баталдаг. Монголчууд Япон Улстай найрсаг харилцаатай байж хамтран ажиллахыг түүхийнхээ шинэ чухал үе бүрт илэрхийлж байсан юм. Тухайлбал Монголын их хаан Хубилай Юань гүрэн байгуулсан анхны ондоо Япон улсын эзэн хаан Камэямад элч зарж илгээлт явуулсан байдаг. Хубилай хааны захидлын хуулбар одоо Нара хотын Тоодайжи сүмд байдаг нь тэмдэглүүштэй. Мөн хорьдугаар зууны эхэнд Монгол Улс үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн тогтоож тэр түүхэн ололтоо их гүрнүүдээр хүлээн зөвшөөрүүлэх бодлогын хүрээнд Японы эзэн хаанд Монголын шашин төрийг хослон баригч Богд хаанаас албан бичиг илгээсэн байдаг. Цагийн эрхээр уг илгээлт саатжээ. Тэр бичиг 1912 оны 11 дүгээр сарын 18-ны өдрөөр огноологдсон байдаг. Харин энэ түүхт өдөр би уг захидлын хуулбарыг үгийнхээ төгсгөлд хурлын эрхэм дарга Нишиока Такэод гардуулна.<br /> <br /> 1990 он бол Монголд ардчилсан хувьсгал эрчлэн өрнөж, монголын ард түмний шинэ сонголтын хувь заяа хутганы ирэн дээр байсан үе. Тэр үед манай улсын Ерөнхий сайд Дашийн Бямбасүрэн Японы Засгийн газарт хандаж бүх талын дэмжлэг туслалцаа хүсэж захидал хүргүүлсэн байдаг. Мөн Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч Пунсалмаагийн Очирбат 1991 онд Хэисэигийн эзэн хаан Акихитог хаан ширээнд залах ёслолд оролцохдоо Монголын ард түмний Япон Улстай бүх талаар найрамдан харилцах өнийн хүсэл эрмэлзлэлийг дахин илэрхийлсэн юм. Энэ бол түүх. Энэ бол түүхийнхээ эгзэгтэй, баяртай цаг мөч бүрт Монгол Улс, манай ард түмэн Япон Улс, Японы ард түмэнд хандаж найдаж ирсэний илэрхийлэл.<br /> <br /> Эрхэм гишүүд ээ,<br /> Манай ард түмнүүдийн харилцаа нэгдмэл үнэт зүйл бие биендээ итгэсэн хамтын гүн хүндэтгэл, итгэл найдварт тулгуурлаж байдгаараа бас онцлог юм. Монголчууд өнгөрсөн зууны сүүлийн арванд шинэ сонголтоо хийж бас дөнгөж төрсөн унага шиг хөл дээрээ тэнцэн ядаж байсан юм. Бидэнд тэр хэцүү үед Японы ард түмэн, Засгийн газрын тусламж дэмжлэг, анхаарал халамж амин чухал байсан. Тухайн үед Монголд Япон Улс зөвхөн өөрөө туслаад зогсоогүй “Их долоо”-гийн уулзалтад оролцогчдын анхаарлыг монголчуудын түүхэн сонголт руу хандуулсан. Хөгжлийн шинэ зам сонгосон Монгол Улсыг олон улсын санхүүгийн болон бүс нутгийн байгууллагуудад элсэхэд нь дэмжиж тусалсан. Монгол Улсад хандивлагчдын уулзалтыг зохион байгуулах бүхий л үйл ажиллагаанд Япон Улсын Засгийн газар манлайлан оролцсон.<br /> Энэ бүхнийг тухайн үед Япон Улсын Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан Кайфу Тошики гуайн хичээл зүтгэл, оролцоогүйгээр төсөөлөх аргагүй юм. Тэрээр 1991 онд Монгол Улсад түүхэн айлчлал хийж Монголын ардчиллыг дэмжих Японы бодлогыг зарласан. Тэр бодлогыг Японы үе үеийн Засгийн газар баяжуулан тууштай хэрэгжүүлсэн. Монгол Монголоо олж, Монголыг дэлхий олж, Монголчуудыг хөл дээрээ зогсоход Японы ард түмэн, Засгийн газар үнэлж баршгүй их тус хүргэсэн юм. Энэ чин сэтгэлийн гүн тусламж дэмжлэгт нь Японы ард түмэн, Японы Засгийн газарт Монголын ард түмэн, төр засаг байнга талархаж байдаг. Энэхүү талархлыг төр ард түмнээ төлөөлөн энэ хүндэт индрээс бидэнд хэцүү цагт халуун гараа сунгасан нийт Япон хүмүүст, Японы ард түмэнд, Засгийн газарт дахин дахин илэрхийлэхэд надад таатай байна.<br /> Сүүлийн 20 жилд Монгол Улсад тусламж дэмжлэг үзүүлсэн бүх орон, олон улсын байгууллагынхаас Япон Улсын тусламж дэмжлэг бүх үзүүлэлтээрээ илүү гардгийг та бид сайн мэднэ. Харин Японы ард түмэн, Засгийн газраас Монгол Улсад өгч ирсэн, өгч байгаа тусламж дэмжлэгт өөр нэг чухал онцлог байдаг юм. Энэ бол манайхны хэлдгээр Япон Улсын тусламж дэмжлэг “нүдээ олдогт” оршдог. Монгол орон зуухандаа галгүй болох аюул тулгарсан үеүдэд Япончууд нүүрсний уурхай, дулааны болон цахилгаан станцад нэн шаардлагатай хөрөнгө оруулалт хийдэг. Монголд нийтийн тээвэр зогсож, төв суурин газрын хүмүүс хөл дүүжлэх унаагүй болох үед Японы Засгийн газар унаагаар хангадаг. Хот суурин руу чиглэсэн нүүдэл суудлаас шалтгаалаад монголын олон арван мянган хүүхэд цэцэрлэг сургуулиар дутагдахад Япон Улс тусалж дэмжиж олон цэцэрлэг сургуулийг өөрийн татвар төлөгчдийн хөрөнгөөр засч, барьж өгсөн. Бас барьж байна. Эмнэлгийн түргэн тусламжийн машинууд хуучрахад, манай гал командын машинууд зогсоход, нэн шаардлагатай эм тариа дутагдахад Японоос тэдгээрийг цаг тухайд нь олж ирүүлдэг. Зуд, гамшиг тохиоход хамгийн түрүүн бид Япон Улсад ханддаг.<br /> Ийм жишээг Монгол Японы харилцаанд олон салбарт олон арваар нь дурьдаж болно. Ийм тусламж дэмжлэгийг зөв бодлого, нүдээ олсон тусламж дэмжлэг гэхгүй юм бол өөр юуг тэгэж нэрлэх юм бэ. Үүнийг товчоор монголчууд “зовох цагт нөхрийн чанар” гэж ярилцдаг. Энэ бол яах аргагүй үнэн.<br /> <br /> Эрхэм гишүүд ээ,<br /> Монгол Японы харилцаа өнөө үед чанарын шинэ түвшинд гарч байна. Тийм боломжууд ч нээгдэж байна. Энэ нь Монгол Улс Япон Улстай олон салбарт харилцан ашигтай хамтран ажиллах боломж бүрдэж байгаад оршино. Монгол оронд байгалийн баялаг байна. Япон Улсад өндөр технологи байна гэж бид олон жил ярьсан. Одоо энэ байгаа хоёр боломжийг харилцан ашигтай ашиглах цаг ирлээ. Монгол дахь Японы хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, хоёр орны худалдааны үзүүлэлт тийм ч өндөр биш байна. Харин эдгээрийг эрс нэмэгдүүлэх “цагийн сэрүүлэг” дуугарч эхэллээ. Монгол Улсад хөрөнгө оруулах, Монголтой худалдаа хийх, харилцан ашигтай ажиллахыг сонирхож байгаа Японы ажил хэрэгч хүмүүст хандаж би “Цаг боллоо, сэрцгээ” гэж хэлэхийг хүсэж байна.<br /> <br /> Нэгэн үе төдийлөн танил бус зах зээл, улс орон руу “орох нь эхлээд орог, харж байж болъё” гэдэг арга зөв байсан байх. Одоо бол Япон Монголын харилцаанд энэ арга тохирохгүй. Одоо Монгол руу яардаг цаг. Нэг үе хууль дүрэм нь хуучин юм, дэд бүтэц нь сул юм, бодлого нь ойлгомжгүй байна гэж буурай, шинээр нээгдэж байгаа орныг хардаг хандлага байсан. Одоо бол тэнд сайжруулах хэрэгтэйг нь хамтарч сайжруулж, хийх шаардлагатайг нь хамтарч хийж, харилцан ашиг бүтээдэг шинэ цаг ирж байна.<br /> Монголчууд бидэнд нийгмийн шинэ тогтолцоо руу ороход олон зүйл шинэ байсан. Бид олон зүйл дээр алдсан. Бас сургамж авсан. Бид шинийг бүтээнгээ суралцаж байна. Бид сайн сурагчид бас сайн хамтрагчид байхыг хүсэж байна. Манай орны хөгжлийн түлхүүр бол эрх чөлөөтэй, хариуцлагатай, цаг үеэ мэдэрсэн, эрүүл, боловсролтой, өндөр нарийн мэргэшсэн иргэд юм. Өнөөдөр монголд төрөл бүрийн өндөр технолог, инженерийн орчин үеийн мэргэшлийн хүмүүс хэрэгтэй байна.<br /> Япон Улсад нэн шаардлагатай байж болох газрын ховор элемент, уран, коксждог нүүрс, зэс молебедин Монголд байна. Япон улсаас хувийн шууд хөрөнгө оруулалт, өндөр технологи Монголд нэн хэрэгтэй байна. Манайхаас түүхий эд зөөдөг биш, түүнийг орчин цагийн шаардлагад нийцүүлж боловсруулаад нэмэгдсэн өртөгтэй, харилцан ашигтай бизнес болгох нь монголын ашиг сонирхол юм. Японы хөрөнгө оруулалт бол Монгол улсын үндэсний эрх ашигт нийцсэн хөрөнгө оруулалт байх юм. Учир нь Японы хөрөнгө оруулалт бол манай улсын “гуравдахь хөрш”-ийн, дээд стандарт, өндөр технологийн бас монголчуудыг хүнд үед нь хамгийн их тусалж дэмжсэн, дэмжиж байгаа орны хөрөнгө оруулалт юм.<br /> Япон Улсын Засгийн газрын хөгжлийн албан ёсны тусламжийг Японы бодит сонирхолд нийцүүлэн тодорхой салбарт эрс нэмэгдүүлэх нь Японы хувийн хөрөнгө оруулалтыг их хэмжээгээр татах нэг арга байж магадгүй. Японы хувийн хөрөнгө оруулагчдад бусад орныг харж байгаад дараа нь орох гэж хүлээх биш харин Засгийн газраа дагаж орох нь илүү найдлага төрүүлж болох юм.<br /> <br /> Нэг үеийг бодоход Монгол Улсад дэд бүтэц, эрчим хүч, уул уурхай, хөдөө аж ахуй, зам барилга, санхүүгийн зэрэг салбарт харилцан ашигтай ажиллах, түүхий эд бүтээгдэхүүнийг боловсруулах, улс бүс нутгийн чанартай томоохон бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх, тийм хөрөнгийг шингээх, харилцан ашигтай байх орчин, нөхцөл, чадавхи бүрэлдэж байна. Ийм ч учраас Монгол Улс хөрөнгө оруулалт, боловсон хүчин, техник технологийг хамарсан Япон Улсын Засгийн газрын “Өсөлтийн шинэ стратег”-ийг дэмжиж, энэ хүрээнд эрчимтэй хамтран ажиллах саналыг дэвшүүлж байгаа юм.<br /> <br /> Мөн эдийн засгийн түншлэлийг эрчимжүүлж Монгол Японы энэ салбарын харилцаа Зүүн хойд Азид үлгэр жишээ болж чадна гэдэгт итгэж байна. Манай хоёр орны нэг нь хөгжлийн шинэ гараандаа гарч байгаа, нөгөө нь өндөр хөгжилтэй орны хувьд гадагшаа задарч байж, шинэ зах зээл, боломжийг түрүүлж ашиглаж байж тэр тусмаа эрх ашиг нь харилцан нийцсэн бүс нутаг оронтойгоо онцлог харилцаагаа улам өргөжүүлэх замаар хөгжил дэвшлийнхээ олон асуудлыг харилцан ашигтай шийдвэрлэж чадна гэж би итгэдэг. Иймээс ч миний энэхүү айлчлалын явцад хоёр орны харилцааг стратегийн түвшинд хүргэх зорилт тавьж байгааг, тийм нөхцөлийг бүрдүүлэхэд чиглүүлж хоёр талаас хүчин чармайлт гаргаж байгаад би сэтгэл хангалуун байна.<br /> Манай хоёр орны бүс нутаг, олон улс, батлан хамгаалах, аюулгүй байдлын зэрэг салбарын харилцаа бүтээлчээр өргөжин тэлнэ гэдэгт би итгэж байна. Монгол Улс Япон Улсын дэлхий дахины энх тайван, хөгжил дэвшлийн төлөө оруулж буй хувь нэмрийг ямагт өндрөөр үнэлж, НҮБ-ын Аюулгүй Зөвлөлийн байнгын гишүүн болох эрмэлзлэлийг нь тууштай дэмжиж ирсэн бөгөөд цаашид ч манай энэ байр суурь хэвээр байх болно. Мөн хоёр улсын хооронд өндөр дээд хэмжээний харилцан айлчлал тогтмолжиж, яриа хэлэлцээний ажил хэрэгч, бүтээлч механизмууд бүрэлдэн тогтож байгаад баяртай байна. Манай ард түмнүүдийн найрсаг харилцааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд Япон Улсын цог жавхлант эзэн хаан, эрхэм дээд гэр бүлийнхэн нь ямагт анхаарал тавьж байдагт Монголын ард түмэн баяртай байдаг юм.<br /> <br /> Манай хоёр орны хооронд байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх болон соёл хүмүүнлэг, спорт урлаг, боловсрол, орон нутаг, иргэд хоорондын харилцаа улам өргөжиж байна. Японы иргэд Монгол Улсад визгүй зорчдог болсон нь сайн мэдээ. Энэ бол зөвхөн визтэй холбогдсон хүнд суртлыг Монголын тал хөнгөвчилж байгаа төдийгүй монгол хүний Япон хүнд хандсан сайхан сэтгэлийн илрэл, Япон хүн бүрт монголын ард түмнээс илгээсэн урилга юм. Би Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хувьд ард түмнийхээ энэ урилгад нэгдэж байна. Одоо Япон хүн бүр манай оронд зочлох Ерөнхийлөгчийн урилгатай боллоо.<br /> Монгол Япон хүмүүс аль аль нь ялгаагүй энэ газар дэлхийд “Тэнгэрийн тамга”-тай төрцгөөдөг. Олон орны хүмүүс тэр тамгыг монголчуудтай холбодог. Тэр тусмаа Япончууд түүнийг “Монгол тамга” (Мооко хан) гэж нэрлэдэг. Би үгийнхээ сэдвийг “ардчилал буюу тамга” гэсэн нь бас учиртай юм. Ардчиллын агуулга болох хүний эрх нь Монгол тамга шиг хүнд заяадаг хувь тохиол, харин төрөөс өгдөг зүйл биш юм. Тамга аажимдаа арилж хүндээ шингэдэг бол, хүний эрх нь хүн нийгмийн харилцаагаар дамжин илрэлээ олдог.<br /> <br /> Монгол Японы харилцаа бол тэнгэрээс тэтгэгдсэн, ард түмнүүдийнх нь чин хүсэл мөрөөдөлд байдаг онцгой харилцаа юм. Манай хоёр ард түмэн хамтдаа улам ихийг бүтээж чадна. Монголын ард түмний чин сэтгэлийн мэндчилгээг тэнгэрийн тамга нэгт Японы ард түмэнд хүргэх энэхүү онцгой боломж олгосон Та бүхэнд маш их баярлалаа.<br /> <br /> Сайн үйлс бүхэн улам дэлгэрэх болтугай.<br /> <br /> 2010.11.18.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-84179500276295411102010-09-15T18:41:00.000-07:002010-09-15T18:43:13.344-07:00“Коньяк” гэж юу вэ?1939 онд коньякны усан үзэм тарих хөрсийг янз бүрийн шинжээр нь зургаан бүсэд хуваан тодорхойлжээ. Гранд Шампань, Пти Шампани гэсэн хоёр бүс хамгийн шилдэгт тооцогддог бөгөөд цэрдийн агууламж хамгийн их хөрстэй учир усан үзмийн спиртэд их онцгой амт оруулдаг байна. Дараагаар нь Бордери болон Фэн Буа гэдэг хөрс ордог. Бордери спиртүүд амтлаг, хурц тод амттай, коньякийг “хүрээтэй” болгодог. Бусад бүсийн спиртүүд коньякийн бие болж, залуу коньяк үйлдвэрлэхэд зориулагддаг.<br /> <br /> Хамгийн алдартай брендид /"Бүх коньяк - бренди, гэхдээ бүх бренди - коньяк биш". Усан үзмийн, жимсний бренди гэж байдаг/ нэрийг нь өгсөн, Францын Коньяк хот нэрээ эртний римчүүдээс авчээ. Римийн үед энэ тойргийг Coqnu муж тэргүүлдэг байж. Энэ нэр цагийн эрхээр Coqnac болсон байна. Коньяк хот Шаранта голын эрэгт, Парис хотоос 465 км зайтай оршдог.<br /><br /> Коньяк хотод төрсөн, нэгдүгээр Франсиск хаан 1515 онд төрөлх хотдоо онцгой эрх олгож, дарсны худалдааны татварыг бууруулжээ. Энэ нь нутгийн дарс үйлдвэрлэгчид идэвхтэй ажиллах таатай нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна. Чухам энд 16 дугаар зуунд нутгийн цагаан дарсыг нэрж, усан үзмийн спирт гаргаж сурчээ. 17 дугаар зуунд химийн мэргэжилтнүүд спиртийг хоёр дахь удаагаа нэрж, коньякийн гол нууцыг гаргаж авсан байна. Ингэж хоёр дахин нэрснээр спирт илүү хатуу, цэвэр бөгөөд зөөлөн амттай болдог аж. Тийнхүү хоёр дахь удаа нэрэх үед спиртийг “толгой”, “бие”, “сүүл” гэсэн гурван бүлэгт хуваажээ. Удаан хадгалахад зөвхөн “бие”-ийг сонгодог.Дарс үйлдвэрлэгчид коньяк үйлдвэрлэх түүхэн сүүлчийн алхмыг хийжээ. Тэд дарсны спиртээ царсан торхонд дарснаар өнгөгүй, тунгалаг спирт шаргал өнгөтэй, гайхалтай амттай болдог байна.<br /><br /> Францын бүх бүс нутагт дарс дарах нь түгээмэл болсон ч шарантын нэрэлт цэвэр бөгөөд төгс амтаараа бүх брендиэс ялгардаг аж. 1909 оноос Шарантын эргийн дарсан усан үзмийн спирт “Коньякийн бренди” гэгдэхээ больж, зүгээр л “коньяк” гэдэг нэртэй болжээ. Жинхэнэ коньякийг нутгийн усан үзмээс гарган авч, тэндээ зэс тогоонд уламжлалт давхар аргаар нэрж,торхонд дарах ёстой. Коньякийн районы талбайг улсаас хязгаарласан байдаг. Хил хязгаарыг хөрсний чанар болоод уур амьсгалд тэсвэртэй байдлаар нь нарийвчлан тогтоодог. Районд 250 гаруй үйлдвэрлэгч байх бөгөөд тэд бүгд бий болсон цаг хугацаа, үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалт, санхүүгийн байдал, амт, барааны тэмдгийн нэр хүндээр ялгаатай. Үйлдвэрлэгч бүр өөрийн гэсэн хэв маягтай.<br /><br /> Барааны тэмдэг, коньякийн үйлдвэр, хамгийн сайн бөгөөд язгууртны ундааны үйлдвэрлэлийн талаар одоо өгүүлье.<br /><br /> REMY MARTIN - 1724 онд Францын дарс үйлдвэрлэгч Реми Мартены үүсгэн байгуулсан коньякны хамгийн том үйлдвэр юм. Энэ үйлдвэр VSOP коньякийн худалдаагаар тэргүүлдэг. Ийм тэмдэгтэй бүх коньякийг Гранд Шампань, Пти Шампань төвийн районы усан үзмээр хийсэн байдаг. Тийм коньякуудыг бас Файн Шампань /Fine Champaqne/ гэж нэрлэж болдог. Энэ үйлдвэрийн онцлог нь тунадастай дарсыг дахин нэрдэгт оршдог. Ингэж нэрснээр коньяк тослог, төгс амттай болдог байна.<br /><br />Царсан торхонд олон жил дарах явцад коньяк самар, жимс, халуун ногоо, шоколадны амтагдсан, жинхэнэ язгууртны хуурай амттай болдог. Людовик XIII коньяк чухам энэ үйлдвэрийнх бөгөөд зөвхөн Гранд Шампанийн усан үзмээр хийдэг аж. <br />CAMUS - коньякны КАМЮ үйлдвэр гэр бүлийн бие даасан компаниуд дотроос хамгийн том нь юм. Үйлдвэрийг 1863 онд мастер Жан-Батист Камю үүсгэн байгуулжээ. 20 дугаар зууны эхээр энэ ордны коньякуудын 70 гаруй хувийг Орост уудаг байсан ба 1909 онд Камю “Эрхэмсэг эзэн хааны ордны нийлүүлэгч” гэсэн албан ёсны статустай болсон байна. Оросын хоёрдугаар Николай хаан Камюгийн дарсан коньякт их таашаадаг байв. Үнэндээ Камюгийн удаан дарсан коньяк нь коньякаас ч илүү юм. /Үйлдвэрлэлийн түүхээс: удах тусмаа зөөлөн, сайхан үнэртэй болдог. Спирт дарах технологиос маш олон зүйл хамаатай. Эхний жил коньякийг шинэ царсан торхонд дардаг. Шинэ торх маш хатуу, залуу, төгс байдалтай болгоно. Дараа нь спиртээ хуучин торхонд юүлнэ. Эс бөгөөс коньякт холтосны амт их шингэж, гашуун болно. Хуучин торхонд ихдээ 50 жил дардаг. Түүнээс хойш зөвхөн шилэнд дарах боломжтой. Тэгээд марьяж буюу коньякны 10-аад спиртээс бүрдсэн нийлэмж болдог. Зарим шилдэг коньякт орсон спиртийн тоо 100-аас 200 хүрдэг/. 1999 онд Камю Экстра Ординер Олон улсын дарс болон хатуу ундааны уралдаант шалгаруулалтаас “Дэлхийн шилдэг коньяк” цол хүртсэн байна. Энэ нь Бордери их хэмжээгээр агуулагдсан 200 гаруй коньякийн спирт орсон бүтээгдэхүүн юм. 25 жил дарсан. Өнгө нь гүн алтлаг шаргал. Болсон жимс, хуш мод, зөгийн балны нарийн амт орсон байдаг. Энэ үйлдвэрийн зарим коньяк Баккарын тусгайлан хийсэн болор лонхонд савлагддаг. Жишээ нь үйлдвэрийн ойд зориулан 1913 онд бүтээсэн Камю түүхт ой коньяк. <br />LHERAUD (Леро) - 1680 оноос Лерогийн гэр бүл Коньяк хотын ойролцоо Пти Шампаньд усан үзэм тариалжээ. Өнөөдөр ч энэ үйлдвэрийн усан үзэмчид Гранд Шампань, Пти Шампань, Фэн Буа гэсэн бүс нутгийнхаа гурван шилдэг мужид байрлаж байна. Леро Кюве 10 коньяк царсан торхонд 10 жил дарагдаж, нэлээд халуун, тансаг сайхан амттай байдаг. Леро Кюве 20-ийг 20 жил дарсан. Энэ хугацаанд спирт торхноосоо ууршдаг. Ингэж ууршихыг “сахиусан тэнгэрийн хувь” гэж нэрлэдэг. Самар, цагаан гаа, жүржийн үйрмэг хальс шүүгддэг. Ваниль, шанц амтагддаг. Энэ коньякийг хоолны үеэр болон хоол идсэний дараа уухад тохиромжтой. Леро бас цэвэр, нэг жилийн торхны коньяк санал болгох ховорхон үйлдвэрийн нэг гэдгээрээ алдартай. Тийм коньякт саахар, ямар нэг өөр бүтээгдэхүүн нэмдэггүй, өрийн өнгө, амтаараа ялгаатай байдаг. Цэвэр, нэг жилийн торхны их удсан коньяких ховор, үнэтэй байдаг. Тэдгээрийг цөөн тоогоор, гараар үйлдвэрлэдэг. Тийм коньякууд худалдаанд гаргахад зориулагдаагүй өөрөөр хэлбэл, өргөн хэрэглээний бус коньякт тооцогддог. Энэ үйлдвэрийн коньякны үнийг онцлог тэмдэглэмээр байна. Өргөн хэрэглээний, удаан дарсан коньякуудаас хямд байдаг, учир нь дэлхий даяар сурталчлах гэж зарлага гаргадаггүй аж. /түүхээс: коньяк үйлдвэрлэл хатуу хуулинд захирагддаг, тэр хуулийг дагаж мөрдсөнөөр үйлдвэрлэгчид хурц бөгөөд дахин давтагдашгүй шинж чанартай коньяк гаргаж авах асар их боломжтой юм. Хуулинд нь дарах жилийн ангилал болгоны коньякийг дарах хамгийн бага жилийг тодорхой заасан байдаг. VS /Very Special/ ангиллын коньякт орох хамгийн залуу спирт 2,5-аас цөөн жил дарсан байж болохгүй. VSOP /Very Special Old Pale/ ангиллынх 4-өөс цөөн жил, Napoleon 6-аас цөөн жил дарсан байж болохгүй. Амьдрал дээр коньякууд, ялангуяа шилдэг үйлдвэрийн Реми Мартин, Камю, Хеннесси коньякийн дундаж "нас" хамаагүй өндөр байдаг. <br /><br />Коньянкны ангилал:<br /> * V.S.(Very Special) буюу Trois Etoiles («Гурван од») - 2,5-аас доошгүй жил торхонд дарсан коньяк;<br /> * V.O.(Very Old), Reserve - удаан дарсан;<br /> * V.S.O.P.(Very Superior Old Pale) - маш чанартай, хуучны, цайвар; 4-өөс доошгүй жил торхонд дарсан коньяк<br /> * V.V.S.O.P.(Very-Very Superior Old Pale), Grande Reserve - үнэхээрийн чанартай, удаан дарсан, цайвар; 5-аас доошгүй жил торхонд дарсан коньяк<br /> * X.O.(Extra Old), Extra, Napoleon, Hors d'age, Tres Vieux, Vieille Reserve - удаан дарсан, дээд зэргийн; 6 жил торхонд дарсан коньякEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-31778301611775566792010-09-15T18:37:00.000-07:002010-09-15T18:39:07.536-07:00Аль улсад ажлын байр олдоц сайтай вэ?«Forbes» сэтгүүл ажлын байр олдоц сайтай эсвэл муу улсуудын жагсаалт гаргажээ.<br />«Manpower» агентлагаас ажилгүйдлийг бууруулж, 10-12 дугаар сар хүртэл ажлын байрыг нэмэгдүүлэх зорилгоор 62 мянган ажил олгогчийнн дунд явуулсан санал асуулгын дүнгээр дээрх жагсаалтыг гаргасан байна.<br /><br />Жагсаалтад зааснаар, ажил эрхлэлтийн үзүүлэлт -10 хувьтай байгаа Грек улсад ажил олоход хамгийн хэцүү аж. Өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад энэ үзүүлэлт хоёр дахин буурсан байна.<br /><br />Ажлын байр олдоц муутай орнуудын жагсаалтад энэ жил таван улс, тухайлбал, <br />Итали (-8%), <br />Испани (-4 хувь) , <br />Ирланд (-3 хувь) болон Чех (-2 хувь) улс нэмэгджээ. Үүнээс гадна Унгар, Румынь, Франц, Холланд, Их Британид ажлын байрны олдоц муу байна.<br /><br />Европын орнуудаас хөдөлмөрийн зах зээл сайтай орон бол Герман ажээ. Энд ажил эрхлэлтийн үзүүлэлт +7 хувь байна. АНУ-ын хувьд ажил байр олдоц муутай орнуудын эхний аравт ороогүй бөгөөд ажил эрхлэлтийн үзүүлэлт +4 хувь байгаа аж.<br />Энэ жилийн ажлын байр олдоц сайтай орнуудын жагсаалтыг <br /><br />Хятад (+51 хувь), <br />Энэтхэг (+42 хувь) тэргүүлсэн байна. Мөн Тайвань, Бразиль, Коста-Рика, Перу, Австрали, Панамд ажлын байртай болох боломж их ажээ.<br /><br />Хөдөлмөрийн зах зээл бол хямралаас гарч, дэлхийн эдийн засгийг хөгжүүлэх гол хүчин зүйл гэж шинжээчид үзэж байна.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-4015946187987706762010-08-30T20:52:00.001-07:002010-08-30T20:54:12.619-07:00Инфляцийг бууруулах сургамжаас...Энэхүү нийтлэлийг бичихдээ Hamann & Prati (2002) нарын “Яагаад инфляцийг бууруулах хөтөлбөрүүд бүтэлгүйтдэг вэ? Аз, цаг үе болон улс төрийн хүчний ач холбогдол” судалгааны ажлын сонирхолтой үр дүнг ашиглав. Уг судалгааны ажил нь яагаад инфляцийн эсрэг арга хэмжээнүүд амжилтгүй болсон шалтгааныг 51 тогтворжуулах хөтөлбөрийн хүрээнд эмпирик аргаар тодорхойлсноороо онцлог юм.<br /><br />Өндөр инфляцитай нүүр тулгарсан орнууд инфляцийн эсрэг олон төрлийн арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн хэдий ч түр хугацаанд л тэдний зөвхөн зарим нь амжилт олсон байдаг. Инфляцийг тогтворжуулах хөтөлбөр амжилтгүй болсон хамгийн түгээмэл жишээгээр 1970, 1980-аад оны Латин америкийн орнуудыг нэрлэж болох юм. Тухайн үед зарим Латин америкийн орнууд, тухайлбал 1980-аад оны дунд үед Боливи, 1990-ээд оны эхээр Перугийн авч хэрэгжүүлсэн инфляцийг бууруулах арга хэмжээ нь гайхалтай амжилтанд хүрсэн. Латин америкаас бусад орны хувьд 1980-аад онд Израилийн хөтөлбөр амжилттай хэрэгжсэн бол, 1970-аад оны дунд үед Исландын хөтөлбөр бүтэлгүйтэж, хожим буюу 1980-аад оны дунд үед амжилтанд хүрсэн байдаг. Ийнхүү тогтворжуулах хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих эсэхэд юу нөлөөлдөг вэ? гэсэн асуулт бодлого боловсруулагдын төдийгүй энгийн иргэний хувьд ч сонирхолтой асуулт юм. Өндөр инфляцийн үед ихэнх улс орон макро бодлогын “стандартлагдсан” арга хэмжээг бие даан эсвэл ОУВС зэрэг олон улсын байгууллагын тусламжтайгаар хэрэгжүүлдэг. Тухайлбал, ихэнх тохиолдолд төсөв, мөнгөний хумих бодлогыг хэрэгжүүлдэг. Гэвч бодит байдал дээр тус “стандарт” бодлого яагаад улс орнуудад харилцан ялгаатай үр дүнд хүрдгийг тухайн улсын институциаль хүчин зүйлсийн ялгаагаар тайлбарладаг. Ялангуяа хөгжиж буй орнуудын хувьд тухайн хүчин зүйлсийн нөлөө илүү чухал үүрэгтэй болохыг эдийн засгийн бүхий л чиглэлийн судалгаа онцолдог билээ.<br /><br />Иймээс тус нийтлэлээр хөгжиж буй орны хувьд инфляцийг тогтворжуулах арга хэмжээ амжилттай хэрэгжих эсэхэд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үеийн гадаад зах зээлийн орчин буюу “аз”, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэх үеийн эдийн засгийн анхны төлөв болон улс төрийн хүчний үүрэг оролцоо яагаад зайлшгүй чухал ач холбогдолтой болохыг танилцуулахыг зорив. Ингэхдээ бусад орны хувьд ажиглагддаг нийтлэг үр дүнг Монголын инфляци өндөр байсан 2007-2008 болон 2010 онуудын нөхцөл байдал, авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээтэй харьцуулснаараа онцлогтой.<br /><br />Бодлогын бус макро эдийн засгийн хувьсагчид (бодит валютын ханш, ДНБ-ий өсөлт болон гадаад валютын нөөц) бoлон бодлогын хувьсагчид (мөнгөний болон төсвийн үзүүлэлтүүдийн зохицуулалт)-ын өөрчлөлт нь ерөнхийдөө инфляцийг тогтворжуулахад одоо хэр нь нөлөөтэй хэдий ч зарим орны хувьд дээр дурьдсан 3 хүчин зүйлс нь илүү чухал үүрэгтэй юм. Тус хандлага нь макро эдийн засгийн хувьсагчдын зохицуулалт нь анхны нөхцөл болон улс төрийн хүчин зүйлсээс хамаардаг болохыг тайлбарлах хэдий ч макро эдийн засгийн бодлогууд инфляцийг бууруулахад ач холбогдолгүй гэдгийг илэрхийлдэггүй.<br /><br />Гадаад зах зээлийн орчин буюу “аз” чухал үүрэгтэй<br /><br />Бараа, үйлчилгээний үнэ болон цалинг тогтворжуулахыг хичээж буй үетэй гадаад сөрөг нөлөө (экспортын барааны эрэлт буурах, импортын барааны үнэ өсөх гэх мэт) давхцах тохиолдолд инфляцийг бууруулах оролдлого амжилтгүй болох магадлал өндөр байдаг. Тухайлбал, АНУ-ын холбооны нөөцийн банк бодлогын хүүгээ өсгөх нь ялангуяа капиталын урсгал чөлөөтэй улс орон (ийм орны нэгээр Монголыг нэрлэж болно)-ны хувьд инфляцийг бууруулах бодлого амжилтгүй болох аюулыг дагуулж болдог. Тус хүүний өсөлт нь хөгжиж буй, жижиг эдийн засагт шууд гэхээс илүүтэй шууд бусаар, тухайлбал дэлхийн зах зээл дээрх эрэлт, үнийн өөрчлөлтөөр дамжин нөлөөлдөг. Эдгээр гадаад хүчин зүйлсийн өөрчлөлт нь дотоод эдийн засгийн бодлогын болон бодлогын бус хувьсагчдын нөлөөг арилгасны дараа ч инфляцид ач холбогдолтой нөлөөлдөг болохыг эмпирик үр дүнгүүд харуулдаг. Түүнчлэн гадаад хүчин зүйлсийн цочмог өөрчлөлтүүд нь дотоод макро эдийн засгийн хувьсагчдаар дамжин анх хүлээж байснаас ч илүү хүчтэй нөлөөг эдийн засагт бий болгодог. Иймд инфляцийг тогтворжуулах бодлогыг хэрэгжүүлэх үеийн гадаад зах зээлийн орчин буюу тухайн орон “аз”-тай эсэх нь хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих эсэхийг тодорхойлох зайлшгүй нэг чухал хүчин зүйл болдог.<br /><br />Монголын 2007-2008 оны өндөр инфляцийн үед гадаад зах зээлийн орчин тийм таатай байгаагүй. Анх инфляци мах, шатахууны үнийн өсөлт болон өмнөх жилүүдийн өндөр мөнгө, эрэлтийн өсөлтөөр өдөөгдсөн хэдий ч цаашдын өөрчлөлтөнд гадаад хүчин зүйлс тэргүүлэх үүрэг гүйцэтгэсэн. Хэдийгээр тухайн үед гол экспортын бүтээгдэхүүн болох алт, зэсийн дэлхийн зах зээл дээрх үнэтэй байж, гадаад худалдаа болон төсөв ашигтай байсан хэдий ч дэлхий нийтээр хүнсний хомсдолд орж, хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ болон түүхий нефтийн дэлхийн зах зээл дээрх үнэ түүхэнд байгаагүй хамгийн өндөр түвшиндээ хүрсэн билээ. Энэ нь инфляци нь импортын бараа (ургамлын тос, цагаан будаа, шатахуун, гурил гэх мэт)-ны үнийн огцом өсөлтөөр үргэлжлэхэд хүрсэн. Үүнээс гадна манай орны гадаад худалдааны гол түнш болох БНХАУ өмнөх 20 жилд байнга 10-аас дээш хувийн өсөлттэй явж ирсэн нь эдийн засгийн “хэт халалт”-нд хүргэж, дотоод инфляцийн дарамтыг нэмэгдүүлсэн нь Монголын инфляци өсөхөд дам нөлөөлсөн. Хойд хөрш болох ОХУ-ын хувьд ч инфляци өндөр түвшинд хүрээд байсан билээ. Иймд тухайн үед Засгийн газар болон төв банкнаас хэрэгжүүлсэн инфляцийг бууруулах бодлого нь “аз”-гүй гэсэн ангилалд багтахаар байна. Харин 2010 оны инфляцийн хувьд гадаад хүчин зүйлс гэхээс илүүтэй дотоодын мах, гурилын нийлүүлэлтээс илүүтэй хамааралтай байна. Нөгөө талаас экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүний үнэ өндөр, харин импортын, ялангуяа түүхий нефтийн үнэ харьцангуй нам түвшинд байна. Иймд 2010 оны инфляцийг тогтворжуулах бодлого нь “аз”-тай ангилалд багтаж болох юм.<br /><br />Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх цаг үе болон анхны нөхцлүүд<br /><br />Инфляцийг тогтворжуулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэхээс өмнөх макро эдийн засгийн төлөв байдал нь инфляцийг тогтворжуулахад ямар арга хэмжээ илүү үр дүнтэй байх талаарх хэд хэдэн боломжит онолын таамаглал дэвшүүлэх боломжийг олгодог.<br /><br />Сүүлийн бүтэлгүйтэл нь амжилт олох боломжийг бууруулдаг. Инфляцийг тогтворжуулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэх хүртлээ удаан хугацаанд өндөр инфляцитай явсаар ирсэн оронд уг хөтөлбөр амжилтгүй болох магадлал өндөр байдаг. Учир нь өндөр инфляци удаан хугацаанд үргэлжлэх нь индексжүүлэлтийн практикийг бий болгодог тул үнийн тогтворжуулалтыг амжилттай хэрэгжүүлэхэд илүү хүндрэл учруулдаг. Учир нь энэ оны инфляци 20 хувь байснаас дараа оны эхэнд цалинг 20 хувиар өсгөсөн (индексжүүлэлт хийсэн) гэе. Энэ цалингийн өсөлт нь эрэлтийг нэмэгдүүлж, дараагийн жил инфляци дахиад өндөр хувиар өсөхөд хүрэх бөгөөд индексжүүлэлт байгаа тохиолдолд энэ цикл өөрөө хэзээ ч зогсохгүй. Монголын эдийн засагт өндөр инфляцитай эсвэл түүний дараа жил нь төрийн албан хаагчдын цалинг мөн адил өндөр хувиар өсгөх хандлага бий. Энэ нь дараагийн инфляцийг даллахад хүргэдэг. Иймд цалинг салбар бүрээр улирлуудад бага хувиар өсгөх бодлогын хувилбар нь энэ төрлийн инфляцийг бий болгохгүй байхад чухал үүрэгтэй.<br /><br />Инфляцийг тогтворжуулах арга хэмжээ анх үр дүнд хүрч байсан эсэх нь дараагийн жилүүдэд хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих эсэхэд шууд нөлөөтэйн зэрэгцээ олон нийтийн зүгээс бодлого боловсруулагчдад итгэх итгэл бий болоход ч чухал нөлөөтэй. Иймд инфляцийн эсрэг стратеги амжилттай хэрэгжих эсэх нь тухайн орны өмнөх үеүдийн инфляцийн туршлага, бодлого боловсруулагчдын одоогийн авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ болон нэр хүндээс ихээхэн хамаардаг. Монголын эдийн засагт инфляци нийлүүлэлтийн хүчин зүйлсийн өөрчлөлтөнд маш өртөмтгий тул инфляцийг зорилтот түвшинг ханган ажиллах боломж хомс юм. Энэ байдал нь олон нийтийн бодлого боловсруулагчдад итгэх итгэлийг бууруулж, эдийн засагт ирээдүйн үнийн өсөлтийн талаарх тодорхой бус байдал байсаар байна.<br /><br />Анхны муу нөхцлүүд ч хөтөлбөр амжилттай хэрэгжихэд тусалж болдог. Эдийн засгийн нөхцөл байдал гэнэт муудах буюу “хямралын урьдач нөхцөл”-д тулсан үед инфляцийг тогтворжуулах арга хэмжээ, стратегийн талаар улс төрийн хүрээнд нэгдсэн зөвшилцөлд хүрч хөтөлбөрийг шуурхай хэрэгжүүлэхэд тусалдаг. Тогтворжуулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэхээс өмнөх инфляци өндөр түвшинд (гэхдээ урт хугацаанд бус өмнөх хэдэн сард) байх нь хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих магадлалыг нэмэгдүүлдэг болохыг зарим үр дүн харуулсан байдаг. 2007-2008 оны болон 2010 онуудад хамтарсан Засгийн газар төрийн эрхэнд байгаа тул төсвийн бодлогын дотоод хугацааны хоцролтыг бууруулсан гэж үзэж болно.<br /><br />Зарим анхны сайн нөхцлүүд хөтөлбөр амжилттай хэрэгжихэд тусалдаг. Тогтворжилтын эхний үед гадаад валютын нөөц харьцангуй өндөр түвшинд байх нь бодлого боловсруулагчдын хувьд хөтөлбөрийн эхний үед бий болж болзошгүй сөрөг нөлөө болон хөтөлбөр бүтэлгүйдэх магадлалыг бууруулах нэгэн төрлийн даатгал болж өгдөг. Түүнчлэн бодлого боловсруулагчид тогтворжуулах төлөвлөгөөг хэзээ эхлүүлэхээ нарийн тооцож, сонгох чадвартай байх ёстой. Ялангуяа мөнгөний бодлогын хувьд хэзээ чангаруулж эхлэх вэ?, ямар хэрэгслээр хэр хүчтэй чангаруулах вэ?, хэзээ чангаруулах бодлогоо сулруулж эхлэх вэ? гэсэн 3 асуулт тавигддаг. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэх хугацааг зөв товлох нь тогтворжуулалтын төлөвлөгөөний эцсийн үр дүнг тодорхойлохтой нэгэн адил чухал зүйл юм. Үүний зэрэгцээ тогтворжуулалтын эхний үе дэх бодлогын хувилбарын сонголтыг ул суурьтай гаргах нь туйлаас чухал байдаг. Монголын эдийн засагт бодлогын шийдвэрүүд ирээдүйг харж гэхээс илүүтэй дискрет шинжтэй гардаг тул бодлогыг хугацаа хоцорч хэрэгжүүлэх хандлага ажиглагддаг. Тухайлбал, инфляцийн хувьд 10 хувь хүртэл нь мөнгөний бодлогын төлөв байдалд чангаруулах чиглэлийн өөрчлөлт бараг ордоггүй бол төсвийн бодлого нь өмнөх оны 10 дугаар сард батлагдсан төсвийн тухай хуулийн дагуу төсвийн алдагдал өндөр хэвээр зарцуулалт хийгддэг. Энэ байдал нь инфляцийг богино хугацаанд хязгаарлах боломжийг алдагдуулдаг.<br /><br />Валютын ханшид суурилсан тогтворжуулалт нь илүү амжилттай байдаг. Мөнгөний болон төсвийн үзүүлэлтүүдийн нөлөөллийг арилгасны дараа валютын ханшийн тогтвортой байдал нь инфляцийн тогтвортой байдал, түүний бууралтад хувь нэмрээ оруулдаг болох нь эмпирик үр дүнгүүдээр тогтоогддог. Энэ нь валютын ханшийн тогтвортой байдал нь олон нийтэд мөнгөний ханш тогтвортой байх хүлээлтийг бий болгодгоор тайлбарлагдана. Зарим улс орны хувьд валютын ханшаас гадна бусад нэрлэсэн үзүүлэлтүүдийг зорилт болгох замаар инфляцийг тогтворжуулах арга хэмжээг хэрэгжүүлдэг. Хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих эсэхэд олон чухал хүчин зүйлс нөлөөлдгийн нэг нь нэрлэсэн үзүүлэлтүүд, тэдгээрийн зорилтот түвшнийг оновчтой сонгох явдал байдаг. Монголбанкны хувьд 7 хоногтой ТБҮЦ-ны хүү, түүний хэмжээг бодлогын гол хэрэгсэл болгож, үйл ажиллагааны болон завсрын зорилтоор мөнгөний агрегатуудыг сонгон ажилладаг. Манай орны хувьд валютын ханшийн инфляцид дамжих нөлөө 5-8 сарын хоцролттой бөгөөд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн өөрчлөлтийн 45 хувь нь үнийн өсөлтөнд шилждэг буюу бусад оронтой харьцуулахад харьцангуй хүчтэй нөлөөтэй. Иймд валютын ханшийн тогтвортой байдал нь инфляци нам, тогтвортой байхад эерэг нөлөөтэй. Гэхдээ манай орны хувьд валютын ханшийн инфляцид дамжих нөлөө нь ассимметрик бөгөөд төгрөгийн ханш суларсан үед л үнийн өсөлтийг дагуулах бол чангарсан үед бараа, үйлчилгээний үнэ буурдаггүй болох нь статистикийн хувьд нотлогддог. Иймд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийг чангаруулах бодлого нь инфляцийг бууруулахад ямар ч нөлөөгүй төдийгүй бодит валютын ханш тэнцвэрт түвшнээс хэт үнэлэгдэхэд хүргэх эсрдэлтэй. Хэт үнэлэгдэх нь эргээд төлбөрийн тэнцлийн болон валютын ханшийн хямралыг далладаг билээ.<br /><br />Санхүүгийн салбар нь нээлттэй улс орнуудын хувьд инфляцийг тогтворжуулах арга хэмжээ амжилттай хэрэгждэг. Инфляцийг тогтворжуулах хөтөлбөрийн эхний үед капиталын шилжилт чөлөөтэй байх нь хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих боломжийг нэмэгдүүлдэг. Гэхдээ энэхүү чөлөөтэй байдал нь дээр өгүүлсэнчлэн гадаад шокын нөлөөг нэмэгдүүлэх талтай байдгийг анхаарах шаардлагатай. Мөн урсгал тэнцэл илүү чөлөөтэй байх нь инфляцийн эсрэг арга хэмжээ амжилттай хэрэгжихэд хувь нэмэр оруулдаг болохыг эмпирик үр дүн харуулдаг. Манай орны хувьд гадаад худалдаа болон хөрөнгийн урсгалын либералчлалыг 1990-ээд оны дунд үе гэхэд хийсэн тул эдгээр либералчлалыг эерэг, сөрөг талын аль аль нь ажиглагддаг.<br /><br />Улс төрийн гүйцэтгэх үүрэг<br /><br />Тухайн улсын төрийн бүтэц, улс төрийн намуудын бат бөх байдал болон бусад шинж чанарууд инфляцийг тогтворжуулах төлөвлөгөө нь амжилттай хэрэгжих эсэхэд чухал үрэгтэй.<br /><br />Он удаан жилийн түүхтэй улс төрийн нам төрийн эрхэнд байх үед инфляцийг тогтворжуулах бодлого хэрэгжүүлэхэд амжилт олох нь илүү байдаг. Учир нь тухайн улс төрийн нам эдийн засгийн харилцан ялгаатай орчинд тохирсон бодлого хэрэгжүүлэх тал дээр илүү туршлагатай юм. Дээрх дүгнэлт нь улс төрийн тогтворгүй байдал нь өндөр инфляцийг бий болгохоос гадна эрх баригчид сеньораж (мөнгө үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа)-ийг орлогынхоо ганц эх сурвалж болгох явдлыг өөгшүүлдэг гэдэг үзэлтэй нийцтэй юм. Монголын хувьд уг дүгнэлтийг шууд хэрэглэх нь учир дутагдалтай байж болох бөгөөд гол нь төрийн бодлогын залгамж хадгалагдах нь юу юунаас илүү чухал билээ.<br /><br />Гүйцэтгэх засаглал буюу засгийн газар нь хүчтэй улс орнуудын хувьд инфляцийн эсрэг төлөвлөгөө амжилт олох магадлал нь мөн өндөр байдаг. Гэхдээ ардчилсан бус нийгэмтэй улс орнуудын хувьд энэ дүгнэлт няцаагддаг бөгөөд харин ерөнхийлөгчийн засаглал нь засгийн газрын зардлыг хязгаарлах чадвар өндөртэй байдаг гэсэн онолыг баталсан үр дүн юм. Учир нь бүгдийг нэг гарт төвлөрүүлж чадсанаар дээрх арга хэмжээг амжилттай явуулах боломж бүрддэг гэж тайлбарладаг. Гэхдээ төрийн засаглалын бүхий л хэлбэрт өөр өөрийн давуу, сул тул байдаг. Манай орны хувьд үндсэн хуулиндаа парламентийн засаглалтай байхаар заасан.<br /><br />Сонгууль нь мажоритар зарчмаар явагддаг ардчилсан улс орнуудын хувьд мөн амжилт олох хандлагатай байдаг. Сонгуулийн зарчим нь мажоритар байвал инфляцийг тогтворжуулах хөтөлбөр нь бүтэлгүйтэх магадлал буурдаг эмпирик үр дүн ажиглагддаг. Мажоритар сонгуулийн зарчим нь засгийн газрын зардал болон алдаглыг бага байлгахад түлхэц үзүүлдэг бөгөөд энэ утгаараа инфляцийн татварыг бууруулдаг. Манай орны хувьд парламентийн сонгууль нь уг зарчмаар явагдаж, 76 гишүүний олонхийн шийдвэрээр төсвийн хууль батлагддаг тул энэ төрлийн нөлөө байгааг үгүйсгэх аргагүй. Гэхдээ УИХ-ийн тойргууд дахь 76 тэрбум төгрөг (2010 оны байдлаар) нь уг дүнгээрээ төсвийн алдагдлыг бий болгосон. Энэ агуулгын үүднээс төсвийн алдагдлыг бууруулж, инфляцийг хязгаарлаж байна гэж үзэх боломж бага юм.<br /><br />Шинээр байгуулагдсан засгийн газрын хувьд амжилт олох магадлал өндөр байдаг. Гурваас доош жилийн хугацаанд төрийн дээд албанд тушаалд ажиллаж буй албан тушаалтнуудын хувьд инфляцийн эсрэг төлөвлөгөөг амжилттай хэрэгжүүлэх хандлагатай байдаг. Учир нь шинээр сонгогдсон засгийн газрын хувьд тухайн инфляцийн түвшинг тогтоон барих чадвартай эсэх болон тухайн инфляцийг үнэхээр хүсч байгаагаас үл хамааран инфляцийг бага байлгахыг хичээдэг болох нь тогтоогддог. Үүний шалтгаан нь төрийн эрхэнд удаан хугацаагаар ажилласан, цаашид ч ажиллах сонирхол бүхий этгээдүүдийн хувьд улс төрийн капитал буюу нэр хүндээ алдахгүйн тулд илүү популист шинжтэй арга хэмжээг түлхүү авч хэрэгжүүлдэг. Харин шинэ засгийн газрын хувьд улс төрийн нэр хүндээс илүүтэйгээр инфляцийг бууруулахад шаардлагатай арга хэмжээг бүрэн хэрэгжүүлж чаддаг. Манай орны хувьд Засгийн газрын гишүүд нь УИХ-ын гишүүдээс томигдох хандлага өндөр тул энэ төрлийн эерэг дам нөлөө харьцангуй бага байх талтай.<br /><br />Нийгмийн нэгдмэл байдал нь инфляцийн эсрэг арга хэмжээг илүү амжилттай болгоход дөхөм үзүүлдэг ч улс төрийн нэгдмэл байдал нь эсрэгээрээ нөлөөлдөг. Нийгмийн бухимдал өсөхийн хирээр инфляцийн эсрэг арга хэмжээ бүтэлгүйтэх хандлагатай байдаг боловч засгийн газар нь олон намын оролцоо бүхий орнуудын хувьд амжилтанд хүрэх хандлага ажиглагдсан. Энэ нь магадгүй зарим орны хувьд “үндэсний нэгдмэл” (голлох намууд хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан тохиолдолд) засгийн газар байгуулж чадсан тохиолдолд инфляцийн өсөлтийг сааруулах хэдий ч хэт их улс төржиж, туйлшрах хандлага ажиглагдсаар байдаг. Ингэснээр “Туйлдуулсан дайн”-ны загвар буюу аль нэг нам нь инфляцийг тогтворжуулахад гарсан бүх зардлыг үүрэх хэрэгтэй болдог. 2008 оноос хойш хамтарсан Засгийн газрууд төрийн эрхэнд байгаа тул нэг талаас бодлогын дотоод хугацааны хоцролт багасч, шийдвэр шуурхай гарах хандлагатай хэдий ч нөгөө талд бодлогын хэрэгжилтийн хяналт сулрах эрсдэлтэй юм.<br /><br />Бодлогын бус макро эдийн засгийн хүчин зүйлс<br /><br />Бодит валютын ханшийн чангаралт нь тогтворжуулах бодлогод сөрөг нөлөөг үзүүлдэг. Учир нь инфляцийг бууруулах арга хэмжээ бүтэлгүйтэх нь бодит валютын ханшийг их хэмжээгээр сулруулдаг, тиймээс инфляцийг тогтворжуулах бодлогын арга хэмжээ хэр амжилттай хэрэгжсэнээс үл хамааран бодит валютын ханшийн чангаралтын нөлөөг байнга тооцож байх шаардлагатай. Бодит валютын ханш хэт үнэлэгдэх нь өөрөө төлбөрийн тэнцэл, валютын ханшийн хямралд хөтөлдөг тухай дээр дурьдсан. Харин дутуу үнэлэгдэх нь ханшийн хямралыг илтгэдэг. Манай орны хувьд 2007-2008 онд төгрөгийн гадаад валюттай харьцах бодит ханш 15 орчим хувиар хэт үнэлэгдэж, 2008 оны өндөр инфляцийн дараа 10 хүртэл хувиар дутуу үнэлэгдэж байсан тооцоо бий.<br /><br />Инфляцийн эсрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлж буй улс бүр тодорхой хэмжээний баялгийг золиосолж байдаг. Гэхдээ энэ хэмжээ нь ямар байх ёстой талаар ямар нэгэн тоо баримт одоогоор байдаггүй. ДНБ-ий өсөлт өндөр байх нь тухайн арга хэмжээ амжилттай хэрэгжихэд нөлөөлдөг. Хэдийгээр ДНБ-ий өсөлт болон хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих магадлалын хооронд эерэг хамаарал оршдог хэдий ч тус арга хэмжээг амжилттай хэрэгжүүлэхийн тулд хэдий хэмжээний ДНБ-ий алдагдал хүлээх эсэх нь тодорхой бус байдаг. Эмпирик судалгааны үр дүнгээр ДНБ-ий өсөлтийн эерэг хамаарал нь зөвхөн эдийн засаг потенциаль түвшнээсээ доогуур байгаа үед л ажиглагддаг тогтоогдсон. Инфляцийг бууруулах арга хэмжээний стандарт хэлбэр нь төсөв, мөнгөний бодлогыг харууруулах явдал тул хэрэглээ болон хөрөнгө оруулалт буурах байдлаар эдийн засгийн өсөлт саарахад хүрдэг. Иймд инфляци болон эдийн засгийн өсөлтийн хоорондын сонголтыг нийгмийн сайн сайхан байдал хамгийн их байх сонголтоор бодлого боловсруулагчид хийх ёстой болдог тухай өмнө нь дурьдсан. Харин эдийн засаг зөвхөн потенциаль түвшнээсээ доогуур байх үед л өндөр өсөлт нь инфляцийг бууруулах арга хэмжээ амжилттай хэрэгжихэд нөлөөлдөг болохыг эдийн засгийн “халалт”-тай холбон ойлгож болно. Энэ тухай “Монголын эдийн засгийн мөчлөг ба халалт” нийтлэлээс дэлгэрэнгүй харах боломжтой.<br /><br />Гадаад валютын нөөц нь өөр нэгэн чухал үүргийг гүйцэтгэдэг. Гадаад валютын нөөц өсөх нь инфляцийг тогтворжуулах хөтөлбөр амжилтанд хүрэх нэгэн хөшүүрэг болдог. Гадаад валютын нөөцийн хуримтлал хурдацтай өсөх нь инфляцийн эсрэг хэрэгжүүлж буй арга хэмжээнд нөлөөлөх гадаад секторын нөлөөг бууруулдаг. Ялангуяа үндэсний валютын ханшийн тогтвортой байдлыг бий болгодог тул валютын ханшийн инфляцид дамжих нөлөө өндөртэй улс оронд чухал үүрэгтэй. Манай орны хувьд гадаад валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх шаардлага байгаа ч богино хугацаанд бүрэн стерлизацийн бодлогогүйгээр тус бодлогыг хэрэгжүүлэх нь эдийн засгийн “халалт”, улмаар өндөр инфляцийг даамжруулах эрсдэл бий.<br /><br />Мөнгө болон сангийн бодлогын зохицуулалт<br /><br />Хэдийгээр төсвийн болон мөнгөний үзүүлэлтүүдэд бодлогын зохицуулалт хийх нь инфляцийн эсрэг арга хэмжээ амжилттай болох магадлалыг нэмэгдүүлэх хэдий ч тус арга хэмжээ амжилттай болох хүрэлцээтэй нөхцөл биш юм. Түүнчлэн хөтөлбөр амжилтгүй болох нь бодлогын зохицуулалт хангалттай бус байсан (төсвийн алдагдал болон банкны зээлийн өсөлтийг шаадлагатай түвшин хүртэл нь бууруулаагүй)-аас шууд шалтгаалдаг байна. Төсөв, мөнгөний бодлогын төлөвт эхний зохицуулалтыг сул, хугацаа алдаж хийсэн орнуудын инфляцийг бууруулах төлөвлөгөө нь бүтэлгүйддэг бол анхны зохицуулалтыг хүчтэй, шуурхай хийсэн орнуудын төлөвөлгөө амжилттай болдог байна. Эконометрик шинжилгээний үр дүнгүүд нь төсвийн алдагдал болон банкны зээлийн өсөлтийг бууруулах нь инфляцийг бууруулах төлөвлөгөө амжилтанд хүрэх магадлалыг нэмэгдүүлдэг төдийгүй “аз”, “цаг үе”, улс төрийн хүчнүүдийн үүрэг оролцоог илэрхийлэгч хувьсагчид ч мөн адил чухал үзүүлэлт болохыг харуулдаг. Тухайн үр дүн нь эдгээр 3 хүчин зүйлс нь мөнгөний болон төсвийн бодлогын зохицуулалтаас бусад үндсэн тодорхойлогч хүчин зүйлс болохыг илэрхийлдэг.<br /><br />Төсөв болон мөнгөний бодлогын зохицуулалтын аль аль нь инфляцийг бууруулахад нөлөөтэй байдал нь зээлийн өндөр өсөлтийг хяналтанд оруулсан хэдий ч төсвийн алдагдал өндөр хэвээр байх тохиолдолд инфляци буурахгүйг харуулдаг. Эсрэгээр нь төсвийн зохицуулалтыг амжилттай хийсэн хэдий ч дотоодын зээлийн өсөлт нь инфляцид нөлөөлсөн хэвээр байх тул төсвийн бодлого дангаараа инфляцийг бууруулан тогтворжуулж чадахгүй юм. Түүнчлэн хэрвээ төсвийн хумилт нь дотоод зээлийн өсөлтийг бий болгодог хөрөнгийн доштогшлох урсгалтай давхцан хэрэгжих тохиолдолд инфляцийг тогтворжуулах хөтөлбөр амжилтгүй болоход хүрдэг. Иймд төсөв, мөнгөний нэгэн зорилгын төлөөх, нягт уялдаатай, гэхдээ бие даасан бодлого нь инфляцийг буурулахад чухал үүрэгтэй юм. Манай орны хувьд эмпирик судалгааны үр дүнгүүд нь дотоодын зээл болон төсвийн зардлын өсөлт нь хугацааны хоцролттойгоор эдийн засгийн мөчлөг, инфляцитай шууд хамааралтай болохыг харуулдаг. Иймд төсөв, мөнгөний хамтын бодлого нь амжилтанд хүргэнэ. Гэхдээ сүүлийн 2007-2009 онд мөнгөний бодлого чангарах байх үед төсөв нь тэлж, мөнгөний бодлого нь сулрах үед төсөвийн бодлого нь чангарах байдал ажиглагдсан. Үүнийг төсвийн бодлогын дотоод хугацааны хоцролттой холбон тайлбарлаж болно. Харин 2010 оны хувьд эдгээр бодлого нь чангарах чиглэл (гэхдээ төсвийн алдагдал өндөр хэвээр байгааг эс тооцвол)-д хамт хэрэгжиж байна. Үүний зэрэгцээ төсөв, мөнгөний бодлогын уялдааг сайжруулах тал дээр 2008 оноос хойш нэлээд дэвшил гарч байгааг Монголбанкны 2008, 2009 оны жилийн тайлан дээрх нийтлэлээс харж болно.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-57077171124549374842010-08-30T20:51:00.001-07:002010-08-30T20:54:12.620-07:00Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн чангаралт инфляциийг бууруулдаг уу?Хураангуй<br /><br />Энэхүү судалгааны ажлаар төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш ба инфляцийн харилцан хамаарал сүүлийн жилүүдэд хэрхэн өөрчлөгдөж ирснийг бүтцийн вектор авторегресс (SVAR) загвар ашиглан судлав. Судалгааны сонирхолтой, чухал үр дүнгүүд дараах байдалтай гарав. (i) Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө харьцангуй хүчтэй, ассимметрик байна. (ii) Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш 6, 12 болон 18 сарын хугацаанд 10 хувиар сулрах тохиолдолд ХҮИ тус хугацаанд харгалзан 4.8, 5.8 болон 6.3 хувиар өснө. (iii) Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн нөлөө ассимметрик тул төгрөгийн чангаралттаас шалтгаалж бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнэ цаашид буурна гэж үзэх боломжгүй байна. (iv) 2008 оны 10-р сараас 2009 оны 4-р сарын хоорондох төгрөгийн ам.доллартай харьцах нэрлэсэн ханшийн огцом сулралт нь ханш болон инфляцийн харилцан хамаарал өөрчлөгдөхөд хүчтэй нөлөө үзүүлжээ.<br /><br />I. Удиртгал<br /><br />Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш 2009 оны 8 дугаар сараас 2010 оны 8 дугаар сарын хооронд 11.3 хувиар, ялангуяа сүүлийн сард 5 орчим хувиар чангарсан. Энэхүү чангаралтыг сэтгүүлчид өөр өөрийнхөөрөө тайлбарлах хандлага ажиглагдаж байна. Энэхүү нийтлэлээр Монголын эдийн засагт төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн чангаралт бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнэнд ямар нөлөө үзүүлдэг болохыг бодит тоон өгөгдөл ашиглан нийтлэг арга зүйгээр судалсан судалгааны үр дүнг танилцулж байна. Уг нийтлэл нь зөвхөн хувь судлаачийн байр суурийг илэрхийлэх бөгөөд төв банк ханшийг сулруулах, чангаруулах эсвэл нэг түвшинд барих ёстой эсэхэд дүгнэлт өгөхөөс илүүтэй эмпирик судалгааны үр дүн гарсыг бусадтай хуваалцахыг зорьсон болно.<br /><br />Манай улсын эдийн засаг жижиг, гадаад худалдааны хувьд нээлттэй тул дотоодын инфляцид төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн өөрчлөлтөөс шууд хамаардаг. Өөрөөр хэлбэл, валютын ханшийн өөрчлөлт нь зөвхөн импортын барааны үнийг өөрчлөх төдийгүй, импортоор орж ирдэг түүхий эдийн үнэд нөлөөлөх замаар дотоодын бараа, үйлчилгээний үнэд нөлөөлдөг. Харин инфляцийн өөрчлөлт нь олон нийтийн макро эдийн засгийн талаарх хүлээлт, төгрөгийн гадаад валюттай харьцах бодит ханшинд нөлөөлөх замаар нэрлэсэн ханшинд эргэн нөлөөлдөг. Иймд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш болон инфляцийн харилцан уялдааг судлах нь мөнгөний бодлогын шийдвэр гаргалтанд онцгой чухал ач холбогдолтой юм.<br /><br />Манай орны хувьд төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш макро эдийн засгийн суурь нөхцлөөр тодорхойлогдон уян хатан тогтож байх зарчмыг баримтлах нь инфляцид хэр дарамт учруулах, дунд хугацаанд инфляцийг тогтвортой, нам түвшинд байлгаж чадсанаар төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш, улмаар макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангаж чадах эсэхэд хариулт өгөхөд төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш болон инфляцийн харилцан хамаарлын шинжилгээ чухал ач холбогдолтой. Иймд энэхүү судалгааны ажлаар төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш болон инфляцийн харилцан хамаарлын онолын үндэслэлийг танилцуулан, тус хамаарлыг өөрийн орны тоон мэдээлэлд суурилан бүтцийн вектор авторегресс (SVAR) загвараар тооцож, холбогдох асуудлаар дүгнэлт санал гаргахыг зорив.<br /><br />II. Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө<br /><br />Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн өөрчлөлт дотоодын инфляцид шууд ба шууд бус сувгаар дамжин нөлөөлдөг.<br /><br />Шууд сувгийн нөлөө нь: валютын ханшийн өөрчлөлт нь импортын бараа, түүхий эд, тоног төхөөрөмжийн үнээр дамжин дотоодын үнэд нөлөөлдөг. Төгрөгийн ханш сулрах нь үнийг хүлээн авагч Монгол улсын хувьд импортын барааны үнийг өсгөх, харин чангарах нь импортын үнэ буурахад нөлөөлдөг. Төгрөгийн ханшийн сулралтаас үүдэн импортын түүхий эд материал, тоног төхөөрөмжийн зардал өссөнөөр үйлдвэрлэлийн ахиу зардал өсч, энэ нь дотоодод үйлдвэрлэгдэх бараа үйлчилгээний үнэ өсөхөд хүргэдэг.<br /><br />Шууд бус сувгийн нөлөө нь: Төгрөгийн сулралт нь дотоодын барааны гадаад зах зээл дээрх үнийг бууруулах тул цэвэр экспортыг өсгөж, улмаар нийт эрэлтийн өсөлтөөр дамжин инфляцийн дарамтыг бий болгодог. Түүнчлэн импортын бараа, бүтээгдэхүүнтэй өрсөлдөгч дотоодын компанийн хувьд гадаадын өрсөлдөгч компани ашгаа хэвээр байлгах зорилгоор үнээ өсгөсөнөөр дотоодын үйлдвэрлэгч үнээ даган өсөх тохиолдол байдаг.<br /><br />Валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө нь хэд хэдэн хүчин зүйлсээс буюу зах зээлийн бүтэц, үнийн бодлого, тухайн үед баримталж буй валютын ханшийн бодлого, инфляци, хэрэглээний бараа, үйлчилгээний сагс дахь импортын барааны эзлэх хувь зэргээс хамаардаг.<br /><br />Харин валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө сул, хүчтэй байхад ямар хүчин зүйлс нөлөөлдөг талаарх судалгааны гол үр дүнгүүд дараах байдалтай байдаг. Үүнд:<br /><br /> Том эдийн засгийн хувьд ханшийн сулралтын дотоодын үнэд үзүүлэх нөлөө нь дэлхийн үнийн бууралт (дэлхийн эрэлт бага байсан)-тай холбоотойгоор сул байдаг. Харин жижиг эдийн засгийн хувьд валютын ханшийн сулралт нь дэлхийн үнэд нөлөө үзүүлэхгүй тул валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө нь бүрэн илэрдэг. Иймд жижиг эдийн засагт валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө илүү хүчтэй байдаг гэж үздэг.<br /><br /> Сүүлийн үеийн судалгаануудад валютын ханшийн өөрчлөлтөнд хариу үйлдэл үзүүлэх зорилгоор пүүсүүд нэгж бүтээгдэхүүний үнэ болон нэгж хөдөлмөрийн зардлын зөрүү (markup)-нд зохицуулалт хийж байгаа эсэхийг шалгах болсон. Энэ төрлийн судалгааны онолын суурийг Dornbusch (1987) гаргасан бөгөөд тэрээр “Аж үйлдвэрийн зохион байгуулалтын загвар” ашиглан валютын ханшийн өөрчлөлтийн зах зээлийн төвлөрлийн байдал, импортлох хандлага, импортын болон дотоодын барааны орлуулалтанд үзүүлэх нөлөөг тайлбарласан байдаг. Эдгээр хүчин зүйлсийг ашиглан Feinberg (1986, 1989) АНУ болон Германы хувьд судлаад аж үйлдвэржсэн буюу зах зээлийн төвлөрөл багатай импортлох хандлага өндөртэй улсын хувьд валютын ханшийн дотоодын үйлдвэрлэгчийн үнэд үзүүлэх нөлөө хүчтэй байгааг харуулсан. Goldberg болон Knetter (1997) илүү сегментлэгдсэн аж үйлдвэртэй орны хувьд валютын ханшийн импортын барааны үнэд үзүүлэх нөлөө сул байдгийг харуулсан.<br /><br /> Хэрвээ тухайн улсын эдийн засагт импортын эзлэх хувь нь импортлох хандлагыг сайн төлөөлдөг гэвэл импортын эзлэх хувь өндөртэй улсад валютын ханш болон импортын барааны үнийн өөрчлөлтийн дотоодын үнэд үзүүлэх нөлөө хүчтэй байдаг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн улсын эдийн засагт импортын эзлэх хувь өсөхийн хэрээр валютын ханш болон импортын барааны дотоодын үнэд үзүүлэх нөлөө нэмэгдэж, түүний хэлбэлзлийг тайбарлахад чухал үүрэгтэй болдог.<br /><br /> Зах зээлд үнэ тогтоох зарчмыг ашиглан Mann (1986) ханшийн дамжих нөлөөнд зарим макро эдийн засгийн хувьсагчид нөлөөлж болохыг харуулсан. Үүний нэг нь валютын ханшийн хэлбэлзэл гэж үзсэн. Ханшийн хэлбэлзэл өндөр байх нь импортлогчид үнээ өөрчлөхдөө илүү хашир болох, ашгийн зөрүүний зохицуулалт хийхэд бэлэн байдаг тул валютын ханшийн инфляцид дамжих нөлөөг бууруулдаг гэж үзсэн. Wei болон Parsley (1995), Engel болон Rogers (1998) нар энэхүү таамаглалыг салбарын болон бүтээгдэхүүний түвшинд эмпирик аргаар шалган энэ таамаглалыг нотолсон байдаг. Иймээс ханшийн хэлбэлзэл өндөртэй оронд ханшийн дамжих нөлөө сул байдаг байна.<br /><br /> Хэрвээ пүүсүүд валютын ханш эсвэл импортын үнийн шок удаан үргэлжилнэ гэж хүлээж байвал тэд хариу үйлдэл үзүүлэхдээ шоконд дүйцэхүйц хэмжээнээс илүү хэмжээгээр үнээ өөрчлөх хандлагатай байдаг. Энэ нь ханш болон импортын үнийн дамжих нөлөөг нэмэгдүүлдэг. Иймд валютын ханш болон импортын үнийн өөрчлөлт нь удаан үргэлжилдэг улс орнуудад валютын ханш, импортын үнийн дамжих нөлөө хүчтэй байдаг.<br /><br /> Mann (1986)-ын авч үзсэн макро эдийн засгийн бас нэг үзүүлэлт бол нийт эрэлтийн тодорхой бус байдал юм. Нийт эрэлтийн муруй валютын ханшийн өөрчлөлтэй холбоотойгоор шилжилт хийх нь төгс бус өрсөлдөөний орчинд импортлогчийн ашгийн зөрүүг өөрчлөх тул ханшийн дамжих нөлөө сулардаг. Хэрвээ энэ таамаглал үнэн бол нийт эрэлт (үүнийг ДНБ-ий алдагдлаар хэмжиж болно) нь өндөр хэлбэлзэлтэй байдаг улсын хувьд ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө сул байхад хүрнэ.<br /><br /> Taylor (2000) валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө нь эдийн засагт ерөнхийдөө инфляцийн орчин зонхилж байгаа эсэхээс хамаардаг болохыг харуулсан. Өөрөөр хэлбэл, өндөр инфляцитай үед валютын ханшийн шок нь хүлээлтээр дамжин инфляцид үзүүлэх нөлөө нь илүү хүчтэй байдаг байна.<br /><br /> MacCarthy (2000) импортын эзлэх хувь өндөр, удаан үргэлжилдэг, бага хэлбэлздэг валютын ханштай, ДНБ-ний хэлбэлзэл нь бага бөгөөд өрсөлдөх чадвар султай улс орнуудад валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө хүчтэй байдгийг харуулсан байдаг.<br />Эдгээр судалгааны үр дүнд суурилан манай орны хувьд төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн инфляцид дамжих нөлөөний хүчийг тодорхойлох зарим хүчин зүйлсийг тооцов.<br /><br />Манай эдийн засагт импортын эзлэх хувь харьцангуй өндөр (2008 онд 75 хувьд хүрсэн), ХҮИ-ийн сагсын 30.3-32.6 хувийг импортын бараа бүрдүүлдэг, сүүлийн жилүүдэд ханшийн хэлбэлзэл, ДНБ-ий алдагдлын хэлбэлзэл харьцангуй бага, харин инфляци өндөр байсан зэргээс валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө харьцангуй хүчтэй байх урьдач нөхцөл ажиглагдаж байна.<br /><br />Сүүлийн 11 жилд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн сарын өөрчлөлтөөс ажиглахад 90 сард нь суларч, харин 43 сард нь чангарсан байна. Мөн нэг сарын дундаж сулралт 0.8 хувь байгаа бол нэг сарын дундаж чангаралт 0.53 хувь байна. Эндээс харахад валютын ханшийн инфляцид дамжих нөлөө асимметрик байх нөхцөл хангагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл, төгрөгийн ханш сулрах нь хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүнийг өсгөх чиглэлд нөлөөлөх хэдий ч, төгрөгийн ханш чангарах нь үнэ буурахад нөлөөлдөггүй байж болохоор байна.<br /><br />Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш болон инфляцийн харилцан нөлөөллийн урт болон богино хугацааны мэдрэмж (нөлөөллийн хугацааны хоцролт бүр дээрх мэдрэмж)-ийг тодорхойлохдоо McCarthy (2000)-ын бүтцийн вектор авторегресс (SVAR) загвар буюу шоконд үзүүлэх хариу үйлддлийн функцыг ашиглав. Энэхүү арга зүйг нь ОУВС болон төв банкууд Африк, Европ болон Латин америкийн орнуудын энэ төрлийн судалгаанд өргөн ашигласан байдаг.<br /><br />SVAR загварын системд (i) шатахууны үнийн индекс; (ii) дотоодын нийт бүтээгдэхүүн; (iii) төгрөгийн ам.доллартай харьцах сарын дундаж ханш; (iv) хэрэглээний үнийн индекс; (v) M1- бага мөнгө гэсэн 5 хувьсагч оруулсан бөгөөд үнэлгээнд 1998 оны 1 дүгээр сараас 2009 оны 7 дугаар сарын хоорондын тоон мэдээллийг хамруулав. Эдгээр тоон мэдээллийг ҮСХ болон Монголбанкны сарын статистикийн мэдээллээс авав. Сарын ДНБ-ийг Калман филтeрын аргаар улирлын ДНБ-ээс задлан тооцсон бөгөөд тус өгөгдөлд улирлын хэлбэлзэл хүчтэй ажиглагдаж байгаа тул улирлын зохицуулалтыг Census X12-ARIMA аргаар хийв. Харин бусад хувьсагчдын хувьд улирлын зохицуулалт хийгээгүй бөгөөд бусад нэгж язгуурын ADF тестийн үр дүнгээс үзэхэд бүх үзүүлэлтүүд тогтворгүй гэсэн тэг таамаглалыг 5%-ийн ач холбогдлын түвшинд үл няцааж байгаа тул үзүүлэлтийн логарифмаас ялгавар авч загварт оруулсан.<br /><br />Манай орны хувьд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшид тухайн сард гарсан өөрчлөлт 9 сарын турш сарын инфляцийг өсгөх чиглэлд нөлөөлдөг бөгөөд 10 дахь сараас нөлөө нь бүрэн арилдаг болохыг SVAR загварын импульсийн хариу үйлдлийн функцын үр дүн харуулж байна. Энэхүү импульсийн хариу үйлдлийн функцыг ашиглан төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн өөрчлөлтийн ХҮИ-т үзүүлэх нөлөөллийн мэдрэмжийг хугацааны ялгаатай түүврийн хувьд тооцсон.<br /><br />Үр дүнгээс үзэхэд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн өөрчлөлтийн ХҮИ-т үзүүлэх нөлөө 1998-2005 оны хооронд харьцангуй сул буюу богино хугацааны хамгийн өндөр мэдрэмж нь 0.35, урт хугацааны мэдрэмж нь 0.28 байсан бол 1998-2007 оны түүврийн хувьд богино хугацааны хамгийн өндөр мэдрэмж нь 0.41, урт хугацааны мэдрэмж нь 0.39 болж өсчээ. Харин нийт түүвэр буюу 1998 оны 1 дүгээр сараас 2009 оны 7 дугаар сарын хоорондох мэдээлэлд суурилсан үнэлгээний хувьд богино хугацааны хамгийн өндөр мэдрэмж нь 0.51, урт хугацааны мэдрэмж нь 0.43 болж өссөн байна. Ийнхүү сүүлийн жилүүдэд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн дотоодын үнэнд үзүүлэх нөлөө өсөхөд импортын хэмжээ огцом өссөн, 2007-2008 онд инфляци огцом өссөн, 2005-2007 онд ХҮИ-ийн сагсан дахь импортын барааны эзлэх хувийн жин өссөн, 2007-2008 онд эдийн засагт “халалт”-ын шинж тэмдэг илэрсэн зэрэг голлон нөлөөлөв.<br /><br />2008 оны 4 дүгээр улирал болон 2009 оны 1 дүгээр улиралд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш огцом суларсан (тухайлбал, төгрөгийн ам.доллартай харьцах Монголбанкны зарласан ханш 2008 оны 10 дугаар сараас 2009 оны 3 дугаар сарын хооронд 26.3 хувиар, харин валют арилжааны цэгүүдийн дундаж ханш 33.5 хувиар суларсан) хэдий ч инфляци хүчтэй өсөөгүй байдал нь төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн өөрчлөлтийн инфляцид үзүүлэх нөлөө буурч үнэлэгдэхэд нөлөөлсөн байх боломжтой. Иймд тус огцом сулралтын нөлөөг судлахын тулд төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн инфляцид дамжих нөлөөний мэдрэмжийг 1998 оны 1 дүгээр сараас 2008 оны 10 дугаар сар (ханшийн огцом сулралтаас өмнөх үеийн түүвэр) болон 1998 оны 1 дүгээр сараас 2009 оны 7 дугаар сарын хоорондох түүврийн хувьд тооцсон.<br /><br />Үр дүнгээс үзэхэд 2008 оны сүүл 2009 оны эхээр үүссэн төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн огцом сулралттай холбоотойгоор төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн өөрчлөлтийн инфляцид үзүүлэх нөлөө буурсан байна. Тухайлбал, урт хугацааны мэдрэмж 0.08 нэгжээр буурч 0.43 болжээ. Ийнхүү ханшийн инфляцид дамжих нөлөө буурахад голлон дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралын дотоод эдийн засаг дахь нөлөөтэй холбоотой бий болсон эдийн засаг дахь мөнгөний дутагдал, эдийн засгийн уналт, шатахуун болон хүнсний бүтээгдэхүүний үний бууралт, төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш огцом суларсантай холбоотой импортын хэмжээ буурсан зэрэг голлон нөлөөлөв.<br /><br />Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш 1 хувиар сулрах эсвэл чангарах тохиолдолд хэрэглээний бараа, бүтээгэдхүүний үнийн индекс (ХҮИ)-т ямар өөрчлөлт гарахыг судлах зорилгоор ханшийн дамжих нөлөөллийн мэдрэмжийг хариу үйлдлийн функцээс тооцов.<br />Үр дүнгээс үзэхэд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш 1 хувиар өөрчлөгдөхөд ХҮИ-т эхний улиралдаа бараг нөлөөгүй бол 6 сарын дараагаас нөлөө нь нэмэгдэж 9-12 сарын дараа хамгийн их түвшиндээ хүрдэг хандлага бүх түүврийн хувьд ажиглагдаж байна. Өнөөдрийг хүртэл хамарсан түүврийн үнэлгээнээс үзэхэд манай эдийн засагт төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш 6,12 болон 18 сарын хугацаанд 10 хувиар өөрчлөгдөх тохиолдолд тус хугацаанд ХҮИ харгалзан дунджаар 3.1, 4.1 болон 4.3 хувиар өөрчлөгдөх тооцоо гарч байна. Энэхүү нөлөө сүүлийн 1 жилийн хугацаанд буурч буй хэдий ч бусад хөгжиж буй болон шилжилтийн эдийн засагтай орнуудтай харьцуулахад өндөр хэвээр байгаа юм.<br /><br />Манай орны хувьд валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө асимметрик эсэхийг тодорхойлохдоо багасгасан VAR (4) загвар ашиглан төгрөгийн ханшийн сулралт болон чангаралтын инфляцид үзүүлэх нөлөө тэнцүү гэсэн таамаглалыг Wald тестээр шалгав. Үр дүнгээс үзэхэд манай орны хувьд валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө ассимметрик байна. Валютын ханшийн инфляцид үзүүлэх нөлөө ассимметрик байгаа тул төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн сулралт болон чангаралтын бараа, бүтээгдэхүүний үнэнд үзүүлэх мэдрэмжийг тус тусад нь тооцов.<br /><br />Эндээс үзэхэд төгрөгийн ханш суларснаар бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өсөх мэдрэмж нь ханш чангарснаар бараа, бүтээгдэхүүний үнэ буурах мэдрэмжээс өндөр байна. Төгрөгийн ханш суларснаар бараа, бүтээгдэхүүний үнэ эхний 6 сарын турш өсдөг болохыг статистикийн хувьд хүлээн авах боломжтой бол төгрөгийн харьцах ханш чангарснаар үнэ төдийлөн буурдаггүй болохыг хариу үйлдлийн функцын үр дүн харуулж байна. Тухайлбал, төгрөгийн ханш 3, 6, 12 сарын хугацаанд 10 хувиар сулрах тохиолдолд ХҮИ тус хугацаанд харгалзан 5.0, 4.8, 5.8 хувиар өсөхөөр байна. Иймд валютын ханшийн тогтвортой байдлыг хангах нь инфляци, улмаар нийгмийн амьжиргааны түвшинг хамгаалахад чухал ач холбогдолтой байхаар байна. Харин төгрөгийн ханш 6, 12 сарын хугацаанд 10 хувиар чангарах тохиолдолд ХҮИ тус хугацаанд 2.4, 0.6 хувиар буурах боломжтой гэж тооцогдож байгаа хэдий ч үнэ баттай буурна гэж статистикийн хувьд үзэх боломжгүй байна.<br /><br />III. Судалгааны үр дүн юу харуулав?<br /><br /> Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах нэрлэсэн ханш болон инфляцийн хоорондын харилцан хамаарал хүчтэй хэвээр байгаа тул төв банк валютын зах зээл дээр төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш дунд хугацааны “тэнцвэрт” түвшнээс зөрөх хэлбэлзэлийг багасгах, богино хугацааны ханшны цочмог өөрчлөлтөөс хүлээж болох эрсдлийг бууруулах чиглэлд оролцох нь зүйтэй юм.<br /><br /> Манай эдийн засагт валютын ханшийн өөрчлөлтийн инфляцид үзүүлэх нөлөө ассимметрик байгаа тул төгрөгийн ханшийн богино хугацааны хүчтэй сулралтаас сэргийлэхэд илүүтэй анхаарах, харин инфляцийн дарамтыг бууруулах зорилгоор ханшийг чангаруулах бодлого нь төдийлөн үр ашигтай бус байна. Учир нь ханшийг чангаруулах бодлого нь гадаад валютын цэвэр албан нөөцийг бууруулахын зэрэгцээ экспортын барааны өрсөлдөх чадвар муутгаж, “ханшийн довтолгоо”-нд орох эрсдлийг нэмэгдүүлэх атлаа бараа, үйлчилгээний үнийг бууруулахааргүй байна.<br /><br /> Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханшийн сулралт болон хүнс, шатахууны үнийн өсөлт, түүний “хоёрдах үеийн нөлөө”-гөөр инфляцийн өсөх дарамт өндөр байгаа үед мөнгөний бодлогын хүүний нөлөө тодорхой болох хүртэл богино хугацаанд эдийн засаг дахь мөнгөний балансыг хангахад чиглэсэн мөнгөний бодлого явуулах нь зүйтэй байна. Учир нь тус бодлогыг хэрэгжүүлснээр инфляцийн тогтвортой байдлыг хангаж чадахын зэрэгцээ эдийн засгийн мөчлөгийн сөрөг нөлөөг бууруулах боломжтой юм.<br /><br /> Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах нэрлэсэн ханшийг дан ганц мөнгөний бодлогын арга хэрэгслээс гадна тогтвортой, нам түвшний инфляцийг хангахад чиглэсэн макро эдийн засгийн бодлогоор ч зохицуулах боломжтой болохыг тус судалгааны үр дүн харуулав. Иймд санхүү болон макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах, эдийн засгийн мөчлөг сөрсөн хэлбэрээр хэрэгжих чиглэлд төсөв, мөнгөний бодлогын харилцан уялдааг сайжруулах нь хямралын сөрөг нөлөөг богино хугацаанд хохирол багатай даван туулахад чухал байна.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-19623020079491884502010-08-22T23:16:00.001-07:002010-08-30T20:57:39.444-07:00Чи гайхалтай гэхдээ би чамаас илүүЧи гайхалтай<br />Чихэнд хайр шивнэчихээд<br />Урвачихдаг чинь гайхалтай<br />Чимээгүй тэгснээ орж ирээд<br />Үнсдэг чинь гайхалтай<br />Өөрөөл бусдын үнэрийг хөнжил дотор минь сэлгүүцүүлж<br />Өөрөө тэгсэн хирнээ мэдэхгүй унтдаг чинь гайхалтай<br /><br />Чи гайхалтай<br />Тас тэврэн тачаадаж<br />Тамираан бардаг хирнээ<br />Танихгүй бүсгүйн үнэртэй усанд<br />Тасарчихаад ирдэг чинь гайхалтай<br />Баригдсан хирнээ тас гүрийж ганцхан чамдаа гэж амлаад<br />Буруу хараад хэн нэгэн рүү утас цохиодог чинь гайхалтай<br />Гармааргүй бүх авир гараад байдаг чинь гайхалтай<br />Галзуурах дөхөн уурласан ч тэсээд байдаг би бүр их гайхалтайEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-15373293017641452452010-08-19T19:34:00.000-07:002010-08-30T20:57:39.445-07:00Р.Чойном "Зам"Анх нутагаас гархад ижий минь<br />Ариун цагаан сүүг дөрөөн дээр минь дусааж өгөөд<br />Алсын бор хөтлөөр даван даватал минь<br />Араас сүүгээ өргөн өргөсөөр сүүмийн сүүмийн үлдэж билээ<br />Аймагийн сургуульд явхад<br />Айлийн минь өвөө гурван төгрөг өгч<br />За сайн явж их юм сураарай миний хүү<br />Залуу хүний замын хүзүү урт гэдэг юм<br /><br />Урт богинийн үзэх гэж өөрийн замаар би<br />Ургах нас шиг насандаа өвөр хоосон гарч билээ<br />Олон давааг давж олон голыг гаталсаар<br />Оройн нар шиг насандаал үүнийг бодож сууна<br />Алд биенийхээ ил далд судас шиг<br />Асар олон замаар илж эмтэрч явлаа би<br />Олсон бүхэнээ өвөрлөвч өвөр минь дүүрээгүй байна<br />Оёор нь цоорхой өвөртэй төрчихсийн байлгүй би<br />Эргээд одоо туулсан замаа тунгаан бодход<br />Эвхээсийн задлаж хаясан олон олон түүдэг утас шиг санагдана<br />Эрдэнэт хүмүүний биеийг олж төрсөний хэргэнэ гэвэл<br />Энэ л олон утсаар юм оёж үлдээх учартай<br />Эх нутагын минь асар уудам хөрсөн дээр<br />Эртний өвөгдийн үлдээсэн уранхай цоорхой зөндөө бий<br />Буурал түүхийн минь ай их бие цогцосонд<br />Буу сэлэм хоёрын оёулаан үгүй шарх олон байна<br />Өөрийн нүдээр үзсэн эрэн цагынхаа сайн саар бүхэнийг<br />Өнгө өнгийн энэл утасуудаар шаглан үлдээх учартай байна<br />Бичигдээн үгүй үнэн үгсийн шүлэг шашдирийг<br />Биеээрэй нийтэгсэн тэр л утасаар хэлхэн үлдээх хэрэгтэй байна<br />Туулах ёстой замын хагас бас яагаач үгүй<br />Туужын төгсгөл шиг улам өндөрлөж үзүүр нь далд<br />Туулаад ирсэн замын товчлол газрын зураг шиг<br />Туранхай нүүрэнд минь үл арилах үрчлээс болон тогтожээ<br />Хүний үрийн туулах ёстой зам гэдэг<br />Хүзүү урттайна аргач үгүй үнэн юм санж<br />Хүйтэн дэлхийн хөрсөн дээр зурайх шороон замууд бус<br />Хүссэн хүсээгүй учирдаг салдаг танилууд юм санж<br />Аяа танилууд минь хүмүүс минь<br />Амьдралийн савсалганд оршгүй хар үнэнийг<br />Ааш зан үзэл бодол хэмээх<br />Адармаатай өөр өөр үсгээр бичсэн номууд минь<br />Та нарыг унших гэж танхил залуу насандаа юутай олон хууртваа<br />Өөр хоорондоо хүмүүс адил байхан бүү хэл<br />Өнгө дотор хоёр нь тэс өөр байдгийг мэдсэнгүй<br />Холын замд явган нүцгэн ядарч явхад<br />Хоёр моритой хүн илүү морио хармалхыг үзсэн<br />Өөрөөч унаагүй хүн харин морь олж өгөөд<br />Өртөг үнэ гэлгүй үлдэж байхийг үзлээ<br />Мэргэдийн манлай баймаар их ном хураасан хүнд шавь орвол<br />Мэдэдгээс минь илүүг мэдэхгүй хөөрхий байхийг үзсэн<br />Алтан нүүртэй ботиудад бичиж амжаагүй нарын зүйлийг<br />Араг үүрсэн цавганц өчиж байхийг олонтой үзлээ<br />Орчлонг тэжээмээр нүдэнд дулаахан хүнийг дагаж<br />Олон шөнө би хоосон хонож үзсэн<br />Өөрсдөө яаядаа гэсэн үзэшгүй ядуус харин<br />Өлбөрч үхэх аюулаас намайг олонтой аварсан<br />Уран үгтэй хшн цаанаа хоосон байдаг<br />Ус шиг бэлэн үгсээ энд тэндгүй асгаж явдаг<br />Уйлан тачаах хүүхэн бас толгойн хоосон байдаг<br />Урваад өөр нэгэнрүү нулимас шигээ бөмбөрдөг<br />Тэнгэр шиг тачигансан хүн бусдыг зодхоно ховор<br />Тэр дороо намдаад өөрөөч уйлж байж магадгүй<br />Тэгтэл харин инээх ч үгүй уйлах ч үгүй явдаг хүн<br />Тэрсэлж нэг хөдөлвөл хэнийгч алах зүрх бий<br />Хүмүүс минь хүсээгүй байтлаа хувь тавилангийн эрхээр учирдаг<br />Хүссээр байтал хорвоогын эрхээр хагацдаг<br />Хүрэн алаг зүрхний минь баяр гуниг хоёр минь<br />Өндөртэй намтай сайнтай муутай<br />Өнөр их ой шугуй болсон хүн ард минь ээ<br />Өчүүхнээс аугаа ихийг хүртэл хэмжээ бүхнийг багтаасан<br />Өнө мөнхийн амьд сэрүүн далай тогтос минь уу<br />Эртний түүхийн бурантаг сунган хөтлөж ирээд<br />Эдүүгээ цагыг гэрэл сүүдэртэйн хойч үед хүргэх<br />Элчилгүй холын их зам болсон хүн ард минь<br />Энэ биеээрэй чамд нэгэн алдыг нэмэх гэж ирлээ<br /><br /><br /><br /><object width="480" height="385"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/vWTrTndjbQw?fs=1&hl=en_US"></param><param name="allowFullScreen" value="true"></param><param name="allowscriptaccess" value="always"></param><embed src="http://www.youtube.com/v/vWTrTndjbQw?fs=1&hl=en_US" type="application/x-shockwave-flash" allowscriptaccess="always" allowfullscreen="true" width="480" height="385"></embed></object>EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-81334333182323734242010-08-17T04:30:00.000-07:002010-08-30T20:54:32.745-07:00Бичгийн хэвээр шинждэг гэнэ шүү, сүүлийн үед ч бичиж чадахаа байчихсын байна лээ хэхэхэ- Цаасныхаа зүүн талд илүү их зай үлдээсэн байвал аливаад санаачлагатай, бүтээлч, бие даасан бардам зантай.<br /><br />- Цаасныхаа баруун талын хоосон зайг зүүнээсээ өргөн гаргадаг бол тэр хүн ирээдүйдээ санаа зовдог итгэл зориг муутай.<br /><br />- Бичсэн зүйлийнхээ дээд талд их зай үлдээсэн бол ичимхий, бага эсвэл огт зай үлдээгээгүй бол зормиг, элгэмсүү бас хэнэггүй.<br /><br />- Доод талдаа их зай үлдээсэн бол аливаад хийсвэр сэтгэлгээгээр ханддаг хүний шинж аж. Харин дээд талдаа багагүй зай үлдээсэн бол юманд бодлоготой ханддагыг гэрчилнэ.<br /><br />- Yг, үсэг мөрүүд хоорондоо хол зайтай бол бие даасан хэнээс ч хараат бус хүн бололтой.<br /><br />- Yсэг нь өргөн бол найз нөхрийн тус дэмийг эрэлхийлдэг, өндөр бол нийтэч, бусдын анхаарлын төвд байх дуртай.<br /><br />- Жижиг үсгийн хэмжээ хоёр мм-ээс бага бол ноомой зантайг, үүнээс өндөр бол өөрийгөө бусдаас илүүд тавьдаг сэхүүн.<br /><br />- Босоо бичигтэй бол аливаад бодлоготой ханддаг, сэтгэлийн хөөрөлдөө тэр бүр хөтлөгдөөд байдаггүй.<br /><br />- Бага зэрэг баруун тийш нь налуулж бичдэг хүн юм юмандаа сэтгэл хангалуун, амьдралыг сайхан талаас нь тольдох дуртай.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-91013827130162535472010-08-17T04:29:00.000-07:002010-08-30T20:54:32.747-07:00Хэрхэн унтаж байгаагаар хэн болохыг нь мэдэж болно гэнээХүн амьдралынхаа 1/3 хувийг унтаж нойрсоход өнгөрөөдөг. Энэ нь бидний зан чанарт нөлөөлөхгүй байхын аргагүй.<br /><br />1. Толгойгоо салаавчлан дээшээ харж унтах. Өөртөө итгэлтэй, хэр баргийн юмыг тоодоггүй, жаахан хэнэггүй талдаа хүн ингэж унтдаг. Бүх л юманд тэргүүлж байх дуртай. Зөвхөн өнөөдрийнхөөр амьдрахыг чухалчилдаг.<br /><br />2. Орон дээрээ тэрийж унтах. Хувиа хичээгчийн дүр төрх. Хөнжлөө өөр рүүгээ татаж, бүх орон зайг эзэлдэг. Нэмж хэлэхэд, ийм хүн цаг сайн барьдаг бөгөөд биеэ тоосон нэгэн.<br /><br />З. Үр хөврөлийн хэлбэрээр унтах. Бүх биеэ атийж унтдаг хүн дуу цөөнтэй, нээлттэй бус зан чанартай байдаг. Түүнчлэн бусдын үзэл бодол, саналаас их хамаарамтгай.<br /><br />4. Партнёроосоо буруу харж хажуу талаар унтах. Бүхнийг өөрөө хийхийг илүүд үздэг гүдэсхэн хүн. Ойр дотны хүмүүстээ ч тэр бүр илэн далангүй байж чаддаггүй. Эргэн тойрныхон нь түүнийг жаахан “хүйтэн” хүн гэж дүгнэдэг нь бас яг тийм биш. Тэр зөвхөн өөртөө найдаж сурсан л хүн.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-17784779928086808512010-08-17T04:21:00.000-07:002010-08-30T20:54:32.748-07:00Ямар өнгөнд дуртайгаар нь хүнийг шинжиж болдогБи улаан бас черилен ягаан өнгөнд дуртай. Их л муулсан юм шиг байна хэхэхэ. Чернилен ягааанд бол ухаангүүүүүүүүүүүүүүүүүүүй шдээээ хэхэхэ, шууд авна хэхэхэ :), өө нээрээ бас улбар шард дуртай, гэхдээ 1-рт бол чернилен ягаан маань шүү дээ.<br /> <br /><br />Хүн ертөнцийг түмэн өнгөөр хүлээн авч мэдэрдэг нь байгалиас өгсөн гайхамшигт бэлэг билээ. Гэвч хүн аль нэг өнгийг хүлээн авах нь түүний сэтгэл санаатай нягт холбоотой сонин үзэгдэл юм. Хэргийн гол нь ямар өнгө бидний сэтгэлд илүү таатайд бус бид ямар өнгө ялгаруулдаг вэ гэдэгт байгаа юм. Эрдэмтэд аль хэдийн бүх амьд амьтад гэрэлтдэг, түүнийг нь цахилгаан соронзон талбайд харж болдийг нээжээ. Тэр дундаа хүмүүс биеийн болон сэтгэл санааны байдлаасаа болж янз бүрийн цахилгаан соронзон цацруулалт гаргадгийг судалж тогтоосон байна.<br /><br />Цэнхэр өнгө үнэнч шударга, уяхан сэтгэлтэй хүмүүсийн шинж. Хэрэв тэд дээр нь боловсролтой, ухаалаг бол цэнхэр өнгө нь ногоонтой хамт, эсвэл дээр нь ногоон туяа цацран харагддаг байна. Хэтэрхий их сэтгэлийн зовиуртай, бодлогошронгүй хүн гүн улаан өнгө цацраах ба энэ нь оюуны хөдөлмөртэй холбоотой бол гэрэлт улаан-цэнхэр өнгөтэй хослоно. Хэний ч төлөө юугаа ч хайрладаггүй, хэт баяр баясгалантай хүмүүсийн цацруулах өнгө ягаан улаан эсвэл цайвар ягаан хөхдүү байдаг байна. Хүн төрөлхтөн бүр эрт дээр үеэс өнгөнд билэг тэмдгийн утга санааг өгч байжээ. Аль ч шашны бурхад ихэвчлэн цэнхэр өнгөтэй дүрслэгдсэн байдгийг судлаачид ажиглажээ. Орчин үеийн био энерги судлаачид ч цэнхэр өнгө сэтгэл санааг өргөж, уйтгар гунигийг арилган, тайвшруулж, тэр ч байтугай өвчинг намдаагч, биеийн халуун, цусны даралт багасгадаг болохыг баталдаг. Бас өргөн уудам ба сэрүүнийг мэдрэх боломж олгоно. Цэнхэр өнгө бас тэвчээр хатуужлын өнгө. Эмэгтэйчүүд ихэвчлэн цэнхэр, хөх өнгө илүү цацраана.<br /><br />Улаан өнгө хараад цухалддаг хүмүүс голдуу ганцаардмал байх дуртай хүмүүс. Улаан өнгө нүдний хувьд хамгийн ядаргаатай төдийгүй оюун санааны системийг цочрооно. Энэ өнгө агшин зуур хүний анхаарал татах боловч маш түргэн сонирхол бууруулна.<br /><br />Ягаан өнгө зөөлөн уяхан сэтгэлтэй хүмүүсийнх. Гэвч ажил хэрэгч, хэт практик хүмүүст төдий л таалагдахгүй.<br /><br />Ногоон өнгө тайвшруулагч өнгө агаад түүнд дуртай хүмүүс өөрийгөө харуулах, өөртөө итгэлтэй байхад тэмүүлэх бөгөөд энэ нь тэдний амьдралд амин чухал зүйл юм. Ногоон өнгөнд дургүй хүн, би ахуйн асуудлууд, хувь тавилангийн эргэлтээс хэтэрхий их байгаад байгаа юм биш биз гэж бодоход гэмгүй.<br /><br />Хөх өнгө хүний сэтгэлийн тайвшралтыг мөн илэрхийлэх ба орчин тойрны үймээн, бужигнааныг ч анзаарахгүй байж чаддаг. Энэ өнгөнд дуртай хүмүүс даруухан, харин өөртөө жаа-хан итгэл муутай улс. Хөх өнгө нүдэнд сайн, түгшүүр арилган, зүрхний цохилтонд сайнаар нөлөөлнө.<br /><br />Шар өнгө амьдралын баяр баясгалантай, ухаалаг хүмүүсийнх. Энэ өнгөнд сониуч, олон нийтэч, ямар ч нөхцөл байдалд зохицож чаддаг хүмүүс дуртай. Харин гутрангүй, ган-цаардмал, зожиг хүнийг цухалдуулдаг байна. Шар өнгө мэдрэлийн системийг бэхжүүлэн, бадрангүй сэтгэлийг хөгжөөнө.<br /><br />Улбар шар өнгө нарийн зөн мэдрэхүйтэй, мөрөөдөгч хүмүүсийнх ажээ. Гэхдээ амжилтанд хүрэх гэсэн эрмэлзэл нь голдуу үр дүнгүй болдог.<br /><br />Чернилэн ягаан өнгө тун нууцлаг өнгө. Сэтгэлийн их хөдлөлтэй, мэдрэмтгий, ажил хэрэгч хүмүүс энэ өнгөнд дуртай гэнэ. Ид шидэнд итгэдэг хүмүүс голцуу энэ өнгийг эрхэмлэнэ.<br /><br />Хүрэн өнгө сэтгэл хангалуун бус, түгшүүртэйг илтгэнэ. Өөрийнхөө зовиур, сэтгэлийг түгшүүрээ дотроо нуусан хүмүүс энэ өнгөнд дуртай ажээ. Ер нь хүрэн өнгийг дотроо түрэмгийллээ нуусан, сэтгэлийн их хямралтай хүн цацраадаг гэнэ.<br /><br />Саарал өнгийг идэвхгүй өнгө гэж үздэг ба голдуу өөртөө итгэл муутай, шийдвэр гаргаж чаддаггүй, хэт сэжиг-лэмтгий, хартай, болгоомжтой хүмүүсийн өнгө гэж үзнэ. Хөнгөндүү, тэвчээр хатуужил муутай хүмүүс энэ өнгөнд дургүй ажээ.<br /><br />Хар өнгө өөртөө итгэлгүй, амьдралыг бараанаар хүлээн авдаг, нэг их аз жаргалгүй хүмүүсийнх.<br /><br />Цагаан өнгө маш зохистой бөгөөд бусад өнгөтэй адил элдэв цухалдал, уур уцаар хүмүүст өгдөггүй ажээ. Гэвч бидний цацраадаг өнгө, дурладаг өнгөнүүд маань сэтгэл санаа, биеийн байдал, цаг агаараас хүртэл хамаардаг ажээ. Нас ахих тусам бас өөрчлөгддөг гэнэ. Мөн бидний зан төрх, жилийн улирал, цаг үеийн хувцасны маяг хүртэл нөлөөлнө. Гэхдээ л энэ бүхэн бидний сэтгэл санаа, бодлын тухай мэдээлэл агуулж байдгийг мартаж болохгүй. Иймд дуртай, хэрэгтэй өнгөндөө дурлацгаая.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-77822740037840533402010-08-17T04:18:00.001-07:002010-08-30T20:54:50.938-07:00Хайртай хүнээ хажуудаа тогтоож хайр дурлалаа хамгаалж үлдэх 12 аргаШал дэмий зөвлөгөөнүүд бас байх юмаа хэхэ<br /><br />1. Илүү бас ямар ч хэрэггүй асуулт бүү тавь. Жишээлбэл: Чи яагаад намайг нэг ч удаа гэрт маань хүргэж өгсөнгүй вэ? гэх мэт өөрийгөө доош нь хийж өөрөө өөрийгөө эвгүй байдалд оруулах асуулт хэзээ ч бүү тавь.<br /><br />2. Өнгөрсөн амьдрал дахь хайрын түүх, эр хүний тухай түүнд бүү ярь. Тэр чамайг урьд өмнө хэн нэгэнтэй хамт байсныг мэдэж байгаа харин одоо зөвхөн минийх гэдгийг л мэдрэхийг тэд хүсч байгаа.<br /><br />3. Түүнийг ямар ч учир шалтгаангүй бас ялихгүй зүйл дээр хардаж сэжиглэх хэрэггүй. энэ нь тэдэнд өөрт нь итгэдэггүй юм шиг санагдахад хүргээд зогсохгүй зүгээр байхад хардаад байхад зүгээргүй байхад яадаг юм гэсэн бодол ч төрүүлэх аюултай. Иймээс түүнд “Зулаа чам руу нэг л жоготой хараад байсан, та хоёр ямар харьцаатай юм? Гэх мэт тэнэг асуулт тавих хэрэггүй.<br /><br />4. Хэдийд ч ямар ч үед үргэлж сайхан харагд. Тэр чамаар бахархаж өөрийгөө ийм сайхан хүүхэн өвөртөлж унтдагтаа бардамнах боломж олгож бай. чамд ч гэсэн “ Хонгор минь чи ямар сайхан харагдаж байна аа” хэмээх үгийг сонсох таатай биш гэж үү?<br /><br />5. Түүнийг энхрий үг магтаалд умбуул. Магтаалд дургүй эр гэж байдаггүй. гол нь түүнийг хэрэгтэй цаг мөчид оновчтой үгээр урамшуулж бай. Жишээлбэл: “Чи миний ямар тачаангуй юм бэ” эсвэл “ Чи минь хамгийн шилдэг нь. Гэх мэт энхрий дотно үгс хэрэглэхээс бүү татгалз. Цаасан малгай өмсгөж байгааг чинь мэдсэн ч гэсэн түүнийг маттахаас бүү эмээ.<br /><br />6. Түүнээс өөрийн сэтгэл хөдлөл, баяр баясал хөөрлөө бүү нууцал. Магадгүй тэр өөрийгөө эмэгтэй хүнд таашаал, ханамж бэлэглэж чаддаггүй гэж голж явдаг ч юм билүү. 7. Бүгдийг өөрөө төлөвлөж бүхнийг өөрийнхөөрөө зохицуулах гэж хичээх хэрэггүй. түүнд шийдвэр гаргах боломж олгож бай. Эр хүн өөрийгөө эрх мэдэлтэй, хүчтэйг мэдрэх дуртай байдаг юм .<br /><br />8. Түүний алхам тутамыг мөрдөж мөшгөх хэрэггүй. хэнд ч гэсэн өөрийгөө хулгайч шиг байнгын хараа хяналтан дор байхыг тэсвэрлэхгүй шүү дээ.<br /><br />9. Түүнийг ойр дотныхон болон найз нөхдийнх нь дэргэд муулж доош нь хийж хэзээ ч болохгүй. Үүнийг ямар ч эр хүн хүлээн зөвшөөрч чаддаггүй юм. Тухайн мөчид инээд наргиа болгоод өнгөрөх боловч хэзээ ч ой ухаанаасаа арчиж хаядаггүй.<br /><br />10. Хэзээ ч хэдийд ч түүнийг сексдэх гэхэд нь зайлсхийж татгалзсан хариу бүү өгч бай. Сексээс татгалзана гэдэг бол эрчүүдэд өөрсдөөс нь татгалзаж буйтай агаар нэгэн зүйл байдаг.<br /><br />11. Эцэг эх, хадамуудын тухай ямар нэгэн хов зөөж түүний чихэнд садан төрлийн дунд болсон хэрүүлийн тухай нэг ч үг бүү цухуйлга. Ялангуяа түүний ах дүү, эцэг эхийг нь муучилсан ганц ч үг цухуйлгаж болохгүй. Эр хүн хажууд байгаа эмэгтэйгээс илүү эцэг эхээ нэгдүгээрт тавьдаг гэдгийг хэзээ ч бүү март. Харин чи түүний хувьд цорын ганц чухал хүн нь болох гэж эцэг эхийг нь газар дор ортол нь муулах ямар ч шаардлагагүй. тэр чамайг биш хэзээд төрсөн гэр бүлээ сонгох болно.<br /><br />12. Түүнтэй яриа үүсгэж ам нээх бүрдээ надад тийм юм байхгүй, би тийм юм хүсч байна гэж яг л эцгээсээ юм нэхэж байгаа жаахан охин шиг аашлах хэрэггүй. харин үүний оронд өөрийн санааг цухуйлгаж хэдийд энэ тухай хэлбэл үр дүнтэй болохыг бод. Цагаа олсон юм бүхэн ашиг авчирч тохиромжтой үед хэлсэн ганц үг ч эзэндээ хожил авчирдаг юм шүү.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-64351801632668070872010-08-17T04:15:00.001-07:002010-08-30T20:54:50.939-07:00Гоё сайхан байх энгийн аргаМөнхийн залуу байна гэж байхгүй хэдий ч өдөр тутмын амьдралдаа зөв зуршлыг хэрэгжүүлэх, гоо сайхан байх энгийн аргуудыг мэдэж хэрэглэснээр та урт удаан хугацаанд жавхаалаг, эрч хүчтэй байх болно гэнэээээээээээ, надаа л лав таарах юм алга хэхэхэ ;)<br /><br /><br />• Иймээс гар доорхи арга болох буцалгасан ус уух аргыг өөртөө хэвшүүл<br />• Мөн нэг төрлийн эмчилгээ бол цагаан хоол юм. Гэрийнхээ хоолны цэсэнд дор хаяж сард нэг удаа цагаан хоолыг оруулаарай.<br />• Өтгөн цай, кофе, согтууруулах ундааны зүйл, удаан хадгалагддаг бэлэн хоолноос аль болох татгалзахыг зөвлөе.<br />• Харин ургамлын гаралтай тос, шинэхэн жимс ногоо, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн хэрэглэ.<br />• Сайн унтаж амрах<br />Арьс хуурайшиж, тэжээл дутагдсан үед доорхи аргыг хэрэглэж болно.<br />• Өндөгний шар уураг дээр жижиг цайны халбага зөгийн бал, ургамлын тос нэмж хийнэ. Зуурмагаа сайтар хольж хутгасны дараа нүүрэндээ түрхэж 10-15 минут байлгаад бүлээн усаар угааж арилгана.<br />Эцэст нь хэлэхэд хүн бүр гоо сайхнаа хадгалах өөр өөрийн аргатай. Харин түүнийгээ дадал хэвшил болгож үр дүнг нь үзээрэй.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-81727483661420718882010-08-17T04:09:00.000-07:002010-08-30T20:54:32.749-07:00Хүний нэрний эхний үсэг түүний зан чанарыг тодорхойлдог гэсэн үзэл байдаг. Гэхдээ та үүнд итгэх эсэх нь мэдээж таны л сонголт билээ. Би бол итгэхгүйА - Хүч чадал, эрх мэдэл<br />Б - Агуу хайр сэтгэл<br />В - Хувирамтгай, эмх журамгүй<br />Г - Оньсого мэт нууцлаг<br />Д - Нийтэч, хүмүүсийг өөртөө татах чадвартай<br />Е - Биеэ дайчлах чадвар<br />Ж - Өөртөө итгэлгүй<br />З - Эргэлзэмтгий, хөрөнгө материалын хүндрэл<br />И - Авхаалжтай, соргог, түгшимтгий<br />К - Их санаатай, түүндээ хүрэх гэж хичээдэг<br />Л - Логик сэтгэлгээтэй, сэтгэж чаддаг, олхиогүй зантай<br />М - Хөдөлмөрч ёсорхог<br />Н - Их эрч хүчтэй, нэр төр хөөдөг<br />О - Сэтгэлийн их хөдөлгөөнтэй<br />П - Даруу ганцаарддаг<br />Р - Байнгын түгшүүр, сэтгэл их хөдлөл<br />С - Бухимдуу гутруу<br />Т - Байнгын эрэл хайгуул, төгс төгөлдөрийн хойноос хөөцөлддөг<br />У - Айдас зөн билэг<br />Ф - Эелдэг зөөлөн<br />Х - Бэлгийн асуудалтай<br />Ц - Сэтгэл доторхоо гаднаа илэрхийлэх хандлагатай<br />Ч - Үнэнч шударга<br />Ш - Хартай, зөвшилцөж чаддаггүй<br />Щ - Өшөө авамтгай, оюуны потенциал ихтэй<br />Э - Сэтгэлийн тэнцвэрээ хайдаг<br />Ю - Их зантай, биеэ тоомтгой<br />Я - Боловсон уран бүтээлчEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-21141408119850769242010-08-15T23:49:00.001-07:002010-08-15T23:50:46.113-07:00Битгий урваарай миний хүүГ.Мөнхцэцэг<br /><br />Хаанаас ирснийг нь мэдэхгүй<br />Хачин янзын амьтан минь<br />Хүзүүндээ зүүж эрхлүүлсэн<br />Хуруун чинээхэн бурхан минь<br />Үсээ цайтал хүлээсэн хөгшид<br />Үр минь чамайг авчрах гэж<br />Холын холд одоцгоосон<br /><br />Гоёх насаа өөрөөсөө ч харамласан эжий минь<br />Ганцхан өглөөний нарнаар эмээ болж угтсан юм шүү чамайг<br />Чарлахаас өөрийг мэдэхгүй ирсэн чамайг<br />Цас бороонд бүгдээрээ сонссон юм шүү<br /><br />Цамцны минь цаанаас унах гэж яарсан өдрүүдээ<br />Чамлаж битгий урваарай миний жаахан хүү<br />Чийгтэй хөх өвс яаж уйлдгийг харуулах гэж<br />Чинийхээ хөлийг ээж нь шүүдрээр угааж өгсөн юм шүү.<br />Цэцэг тасдаж эрхлэхгүй уяхан болгох гэж эжий нь<br />Чихэн дээр чинь тонгойн шүлэг аялсан юм шүү<br /><br />Торгон ногоон дэвжээг хотойтол дэвэх аав нь<br />Тоглох газрын чинь хатууг зөөллөх гэж<br />Торгоор гоёсон зодгоороо<br />Тоосыг нь хааяа арчиж өсдөг юм шүү миний хүү<br />Томоо болсныг чинь шалгах гэж<br />Тоостой энэ орчлон хайртай бүхнийг чинь булаадаг юм шүү<br />Тогтохын дээдээр тогтсон хүлгийн нуруунаасаа<br />Тохсон эмээлээ сольж өөрөөсөө битгий урваарай<br /><br />Бүгдээрээ чамайг жаргаах гэж<br />Бүсгүй болгон царайлаг төрдөггүй<br />Бүгээн хонгор нулимсаа эр хүн нууж унагадаг юм<br />Бүсээн нэвчтэл ганцаардахад чинь хэрэг болноо тэр чинь<br /><br />Цагаахан сүүгээ ивэлтэл асгаруулж<br />Цээжээн хаттал өөрийгөө шингээлээ эжий нь чамд<br />Цагийн цагт холын холд ч цадталаа хөхсөн<br />Хүний үнэрээс минь битгий урваарай<br />Бүсийг чинь задалж хуурайлцсан аавынх нь энгэр шиг дулаахан<br />Бүгдээрээн зүхсэн ч энэ Монголоосоо бүр ч битгий урваарай<br />Миний жаахан хөвүүнEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-16690247576538812852010-08-12T02:00:00.000-07:002010-08-15T23:50:54.823-07:00Усны тунгалаг Тамирын голУужмын холоос гvйдэлтэй хvлэг<br />Усных нь амтыг vгvйлэн ирдэг<br />Уулсынхаа сvрийг урсгалдаа тээсэн<br />Усны тунгалаг Тамирын гол оо<br /><br />Хултай айргийн дугараа тойрон<br />Уртын дууны тvрлэг хадсан<br />Хунгийн чуулга шиг цагаан гэрvvд<br />Дэнжийг нь чимсэн Тамирын гол оо<br /><br />Сарын газраас тэмvvлсээр ирэхэд<br />Шаагих урсгал нь чихнээ яруухан<br />Ухаант тvмний минь тvвшин зан<br />Урсгал дєлгєєн Тамирын гол оо<br /><br />Саруул хорвоогийн жаргал эдлэн<br />Сайхан ханьтайгаа хослон цэнгэхэд<br />Саран тээсэн урсгал дундаа<br />Биднийгээ тольдсон Тамирын гол оо<br /><br />Шугуйн намианд нь салхи найрсан<br />Шувууд чуулан шагшран жиргээд<br />Vзсэн хvний сэтгэлийг жаргаах<br />Vзэсгэлэн тєгєлдєр Тамирын гол ооEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-75942493210673989112010-08-02T07:46:00.000-07:002010-08-15T23:51:02.382-07:00Валютын нөөцОлон жилийн турш америк доллар дэлхийн нөөцийн гол валют байсан билээ. Энэ нь АНУ-ын эдийн засгийг улам хүчирхэгжүүлж байсан ч сүүлийн арван жилээс улс орнууд доллароос аль болох татгалзан өөрийн гэсэн валюттай болох арга зам эрэлхийлэх болсноор Америкийн эдийн засагт өөрчлөлт орж эхэлжээ.<br /><br />Харин үүний дараа Европын орнуудын гаргасан евро хэмээх мөнгөн тэмдэгт дэлхийн дараагийн нөөцийн валют болно гэж олон жилийн турш ярьж байсан. Гэвч Грекийн өрийн хямрал Испани, Португал, Итали зэрэг оронд санхүүгийн тогтворгүй байдал үүсгэн хөрөнгө оруулагчдын еврод итгэх итгэлийг үгүй болгожээ.<br /><br />Европын нийт нутгийг хамарсан өрийн хямралын энэ нөхцөл байдлыг евро даван гарч чадахгүй байж магадгүй гэсэн яриа ч гарав. Америк доллар, еврогийн аль алиных нь ханш тогтвортой бус байгаа энэ үед хөрөнгө оруулагчид өөрсдийн хөрөнгөө аюулгүй байлгах арга зам хайж байгаа юм.<br /><br />Хөрөнгө оруулагчид хамгийн найдвартай валютаар алтыг илүүд үзэх хандлага ажиглагдах болжээ. Үүнээс харахад ирээдүйн нөөцийн шинэ валют алт болох уу? гэсэн асуулт гарч байгаа юм.<br /><br />Дэлхийн улс орнуудын цаасан валют тогтворгүй болохоо харуулж байгаа бөгөөд алт илүү сайн сонголт болж байна. Түүнчлэн дэлхийн бүх орон гадаад валютын нөөцөө төрөлжүүлэх арга зам хайж байна. Жишээ нь: Хятад улсын гадаад валютын нөөц бараг хоёр триллион доллар хүрсэн бөгөөд америк долларын эзлэх байр суурийг багасгах хүсэлтэй байгаа. Гэвч ямар мөнгөний нэгжээр нөөц валютаа байршуулах нь бас л нэг асуудал үүсгэж байгаа аж.<br /><br />Еврогийн хувьд тогтворгүй валют болсон. Учир нь Грекийн өрийн хямрал үүнд ихээхэн нөлөөлж байгаа бөгөөд тус улсын нөхцөл байдал Итали, Испанид нөлөөлж, Олон улсын валютын сангийн тусламж хүсч байгаа билээ.<br /><br />Харин Британийн мөнгөн тэмдэгт фунт стерлингийн ханш ч төдийлөн сайнгүй байгаа. Британид ч өрийн хямрал нүүрлэжээ. "Британийн Засгийн газраас удахгүй хэрэгжүүлэх хэмнэлтийн арга хэмжээ нь олон нийтийн бухимдлыг ихээхэн хүргэж байгаа" гэж Английн Банкны дарга Мервин Кинг саяхан мэдэгдсэн байна.<br /><br />Японы мөнгөн тэмдэгтийн хувьд гэвэл хачирхалтай нь тус улсын мөнгөн тэмдэгтийг сонирхох хандлага ажиглагдаж байгаа ч үнэндээ бол Японы өрийн нөхцөл байдал дэлхийн хамгийн мууд тооцогдож байгаа аж. Японы нийт өр ДНБ-ний 201 хувь хүрч, гуравдугаар сарын байдлаар цаасан мөнгө гаргахад тавьсан хязгаартай хийх тэмцэл нь 13 дахь сардаа үргэлжилж байна. Тиймээс иен нөөцийн валют болж чадахгүй.<br /><br />Энэ бүх дүгнэлтээс нөөцийн валют болох мөнгөн тэмдэгт ховор байгаа тул америк долларыг дахин сонгох уу гэсэн эргэлзээг дахин төрүүлж байна. Гэвч дэлхийн орнууд долларыг шахах хүсэлтэй байгаа.<br /><br />АНУ нь дэлхийн түүхэн дэх өрийн хамгийн том уулыг үүсгэсэн. Түүнчлэн АНУ- ын Засгийн газрын тайланд тус улс санхүүгийн урсгалыг тогтворжуулж чадахгүй байгааг хүлээн зөвшөөрсөн билээ. АНУ-ын эдийн засаг үхлийн эргүүлэгт орж, долларын ханш ихээхэн суларсан юм. Үүнээс харахад дахин хэлэлцсэн ч доллар найдваргүй валют болж байна.<br /><br />Харин алтны хувьд одоогийн нөхцөл байдалд сайн үзүүлэлттэй байгаа. Өнгөрсөн долоо хоногийн байдлаар нэг унц алтны үнэ өсч, 1210 доллар болов. Хөрөнгө оруулагчид дэлхийн цаасан гол мөнгөн тэмдэгтүүдээс татгалзан энэхүү үнэт металлыг илүүд үзэж байна. Түүнчлэн санхүүгийн мэргэжилтнүүд сүүлийн үед алтны талаар мэдээлэл, нийтлэл, тайлбар түлхүү бичиж, ярих болжээ.<br /><br />Жишээ нь: Чикаго хотын санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлдэг "Арчер" компанийн өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний шинжээч Стефен Платт: "Европыг хамарсан өрийн хямрал олон орныг хамарч байгаа энэ үед алтанд найдахаас өөр аргагүйд хүрч байна", "Ситигрупп" компанийн шинжээч Дэвид Туртелл: "Европын Засгийн газар, банкууд хямралтай байгаа энэ үед алтны ханш сайн байгаа" гэлээ.<br /><br />Мэргэжилтнүүд иймэрхүү дүгнэлт өгч байгаа учир алтны ханш цаашид энэ байдлаараа үргэлжлэх болов уу? Санхүүгийн томоохон байгууллагууд алтны үнийг барихаар үргэлж ажилладаг гэдгийг алтны зах зээлийн мэргэжилтнүүд мэддэг. Хөрөнгө оруулагчид алт худалдан авах эрэлт нэмэгдвэл юу болох вэ? Мэдээж хэрэг энэ нь мөн л эмх замбараагүй байдал бий болгоно.<br /><br />Дэлхийн цаасан мөнгөн тэмдэгтүүд алт зэрэг үнэт металлын ханшид ч тогтворгүй байдал бий болгосоор л байна. Тиймээс алтыг нөөцийн валют болгох санаа нь шинэ санаа болж чадахгүй байх. Угаасаа л энэ үнэт металл нь олон жилийн өмнөөс нөөцийн валют байсаар иржээ.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-37412748926918113462010-07-27T21:37:00.000-07:002010-08-02T05:35:38.570-07:00Хөдөө тасархай гоё байнаХүсэл биелүүлэх овоо, Хөвсгөл далай, 2010 оны 7 дугаар сар<br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNPMk9lMbYmmxH_-4ellZ3qXTMbpD4Dk_AC9r-yyD_SI-3DO-2oQJiWmsuKN835C3VtCen-5VJwWTMm7VMcWoIrSpGc4u_6Xb2pn6_DlXwlBh23LrnRFQL8oZQPN9kmjFLpP9PEounI0mM/s1600/Picture+716.JPG"><img style="cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNPMk9lMbYmmxH_-4ellZ3qXTMbpD4Dk_AC9r-yyD_SI-3DO-2oQJiWmsuKN835C3VtCen-5VJwWTMm7VMcWoIrSpGc4u_6Xb2pn6_DlXwlBh23LrnRFQL8oZQPN9kmjFLpP9PEounI0mM/s400/Picture+716.JPG" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5500717414234940898" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggmndLKbo0Ciu5o5l66xPnreStKQ2ALIN7u7ut3fLHB5-oe57rLXau7IjiQwihQPDhMd1J-dd7X6PusmoxJrBln2wnE53FOri-xOgrvaTvVY0fWmBJNU1KxYE2M9inEB_ui9y0X74gex0_/s1600/Picture+668.JPG"><img style="cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggmndLKbo0Ciu5o5l66xPnreStKQ2ALIN7u7ut3fLHB5-oe57rLXau7IjiQwihQPDhMd1J-dd7X6PusmoxJrBln2wnE53FOri-xOgrvaTvVY0fWmBJNU1KxYE2M9inEB_ui9y0X74gex0_/s400/Picture+668.JPG" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5500717155755788306" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghX0Rp5Xi4t_bMvXgXIzbq9EO0scWIKP2GyiVcc3RTJynoOQwXxmWDvRHy2W6mQk-BP0Vx3uQ2sZw7hBDxWVmrFqoCZsGfT-GvUbkT39nt8t7AwfZNODKOmacRRN9nxn970zEShyphenhyphen8SIoZz/s1600/Picture+488.JPG"><img style="cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghX0Rp5Xi4t_bMvXgXIzbq9EO0scWIKP2GyiVcc3RTJynoOQwXxmWDvRHy2W6mQk-BP0Vx3uQ2sZw7hBDxWVmrFqoCZsGfT-GvUbkT39nt8t7AwfZNODKOmacRRN9nxn970zEShyphenhyphen8SIoZz/s400/Picture+488.JPG" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5500717066204657362" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSPzc8KX-03dzj4JDVAD23PbGYdvI3ssqI_582QNlZXNVQf32DHxe6Jt2S-M4Qsh8xVjtIvjUdLBmJPLXgV0h9Nb3ES1xO1bz2LqWI8g5TMQQilZglwqgijBwYT5SUBdZQqdU3v0f0mqQV/s1600/Picture+383.JPG"><img style="cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSPzc8KX-03dzj4JDVAD23PbGYdvI3ssqI_582QNlZXNVQf32DHxe6Jt2S-M4Qsh8xVjtIvjUdLBmJPLXgV0h9Nb3ES1xO1bz2LqWI8g5TMQQilZglwqgijBwYT5SUBdZQqdU3v0f0mqQV/s400/Picture+383.JPG" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5500716715442895618" /></a><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_BPuAEIP9yXMu2PNben4J44JWm3dpUTtZBid3N9IZQ0FgVEX8TkUqVLKmgv7RJkyayFzXaZBmbUqi4BLRPRkQOQb_LhIu-7EMSx8bF0Mtyii147wEIwqhBsGFJlU2WUQ7CfUNCUe1ylfq/s1600/Picture+056.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_BPuAEIP9yXMu2PNben4J44JWm3dpUTtZBid3N9IZQ0FgVEX8TkUqVLKmgv7RJkyayFzXaZBmbUqi4BLRPRkQOQb_LhIu-7EMSx8bF0Mtyii147wEIwqhBsGFJlU2WUQ7CfUNCUe1ylfq/s400/Picture+056.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498821105710665586" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvEXd_cfAHQ34EADWnEiTkzJPjbRZ024w9QhQPVVemeuPc5Lgxgfkwi9IOJwjkfYF3sordys4zhFNsuWlrX5tjF2txQO3Ud9LPjXqDXImjSvz6KtudHAOLUXf6VMrIuV2o9RLg_kMPQthS/s1600/Picture+151.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvEXd_cfAHQ34EADWnEiTkzJPjbRZ024w9QhQPVVemeuPc5Lgxgfkwi9IOJwjkfYF3sordys4zhFNsuWlrX5tjF2txQO3Ud9LPjXqDXImjSvz6KtudHAOLUXf6VMrIuV2o9RLg_kMPQthS/s400/Picture+151.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498820890340489410" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgATJEvlf1kCetkkP4s3P2RBcxC2UFLX_lSwJbsjKKVkTUAgmqid_B6h43uNWMOZ8oDK88Ft-P9x90mVzAcxjBNpuPm2Ztz8Mfvaa-V12HDsgWfbuL6Gf3LL2fsJJr_LIsBSbHQc1siqqje/s1600/Picture+420.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgATJEvlf1kCetkkP4s3P2RBcxC2UFLX_lSwJbsjKKVkTUAgmqid_B6h43uNWMOZ8oDK88Ft-P9x90mVzAcxjBNpuPm2Ztz8Mfvaa-V12HDsgWfbuL6Gf3LL2fsJJr_LIsBSbHQc1siqqje/s400/Picture+420.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498820465343920066" /></a><br /><br /><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9gMshqWpshkJrOM8qMkmlzYE0eqbhlGiA7Ft2Pk6Is4NIjg-CqdvK96y5nOrz7FgNypALdcUbBODkPcGuk316F2mw3flY2pvmjvOoUPZQjrKXYGNYiPNiZXSiiO6smnt5i6Q3BOySEOmy/s1600/Picture+124.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9gMshqWpshkJrOM8qMkmlzYE0eqbhlGiA7Ft2Pk6Is4NIjg-CqdvK96y5nOrz7FgNypALdcUbBODkPcGuk316F2mw3flY2pvmjvOoUPZQjrKXYGNYiPNiZXSiiO6smnt5i6Q3BOySEOmy/s400/Picture+124.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498819810156126786" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB5t4mRX7F3PHSJGURlyAPQvIjc6-6mHZoJeDCTcf7cBuTKhMauDFptAu9PwdUXM_8DsrPDA6IAnp878bdef3Ji-FB-VJW2aBNW-GdgdnMU5KuWVU1BNZrIGp385J1G7j2IT6F9Mf1QWP-/s1600/Picture+122.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB5t4mRX7F3PHSJGURlyAPQvIjc6-6mHZoJeDCTcf7cBuTKhMauDFptAu9PwdUXM_8DsrPDA6IAnp878bdef3Ji-FB-VJW2aBNW-GdgdnMU5KuWVU1BNZrIGp385J1G7j2IT6F9Mf1QWP-/s400/Picture+122.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498818800515899698" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgraXQLn79SgcoKpjZwARZIG3zKg091ZNz8J6VoIe2oc7ueBoERrmWrKWisiMjAuADah856l9Ya5ps4YcyKvkJekVvCRt58mRjZ3Anb9JT2ywuf6xtsJL2JI-wbkzAhXZqhIxR0aXnvhWBV/s1600/Picture+154.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgraXQLn79SgcoKpjZwARZIG3zKg091ZNz8J6VoIe2oc7ueBoERrmWrKWisiMjAuADah856l9Ya5ps4YcyKvkJekVvCRt58mRjZ3Anb9JT2ywuf6xtsJL2JI-wbkzAhXZqhIxR0aXnvhWBV/s400/Picture+154.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498818660536930498" /></a><br /><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgu4uqasg2Gnr2ZzOvJHTp86SgouO5VK3dGU7B9FHQ8cK3vMgi-9DycFCNUrFRIsKMJD3P-WrQ_Z3nZI6aJw2Q8Y79CuGR7PNVExCq-Qzl4ncOxAPZTbzm__RvKU-BF331A4OO3GF7jZXvX/s1600/Picture+131.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgu4uqasg2Gnr2ZzOvJHTp86SgouO5VK3dGU7B9FHQ8cK3vMgi-9DycFCNUrFRIsKMJD3P-WrQ_Z3nZI6aJw2Q8Y79CuGR7PNVExCq-Qzl4ncOxAPZTbzm__RvKU-BF331A4OO3GF7jZXvX/s400/Picture+131.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498821387242326050" /></a><br /><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihBjvnR4DUL6Hwneatn5AiJC1SvqxJ4iLEulz2mwm5V-YlKM58q-PsEsXMF3yKb0qoRs-t-GVkTPbbj5Sbna4fxUN37AA0FD3WApA3DoG8p5dW3tXo-fwsHLPn9ZO9E1kmUYawYkhz8Sdu/s1600/Picture+246.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihBjvnR4DUL6Hwneatn5AiJC1SvqxJ4iLEulz2mwm5V-YlKM58q-PsEsXMF3yKb0qoRs-t-GVkTPbbj5Sbna4fxUN37AA0FD3WApA3DoG8p5dW3tXo-fwsHLPn9ZO9E1kmUYawYkhz8Sdu/s400/Picture+246.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498818354276293330" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEil_BCINl2g7QdT7THRysWB9WNhwUV1EQwn6Ka_97L7e24NfATPrs-QWxFPSlVLQcAwV5FsTBkgbT_pc38sDJs3lCaVO83L0T74CuW6haZv5ibPKdV687MLFnfQ-9fepjD0FBA8fYNZlsF3/s1600/Picture+153.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEil_BCINl2g7QdT7THRysWB9WNhwUV1EQwn6Ka_97L7e24NfATPrs-QWxFPSlVLQcAwV5FsTBkgbT_pc38sDJs3lCaVO83L0T74CuW6haZv5ibPKdV687MLFnfQ-9fepjD0FBA8fYNZlsF3/s400/Picture+153.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498818190370411506" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTgpCFA_TK-PzrCJmvJfkEhXvwWGD7xOnRmEPteG9VjpceFZuq7jI1mv0sBAZim2I9iFvD4kWfnEEIiXsGHfoOtpbF4VgKGqQe5KsCFW-4gegxDTzudw97ffkkgFyJQ7UOZWb-rDImx_LM/s1600/Picture+115.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 268px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTgpCFA_TK-PzrCJmvJfkEhXvwWGD7xOnRmEPteG9VjpceFZuq7jI1mv0sBAZim2I9iFvD4kWfnEEIiXsGHfoOtpbF4VgKGqQe5KsCFW-4gegxDTzudw97ffkkgFyJQ7UOZWb-rDImx_LM/s400/Picture+115.jpg" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5498818045244115746" /></a>EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-22431747177373728912010-07-16T05:10:00.000-07:002010-07-16T05:33:40.155-07:00ХайртайБи шүлэг бичдэггүй ээ <br />Бие минь хүсээгүй ч сэтгэл минь хөтөлнө, гэхдээ чиний амьсгалд...<br />Өндрөөс унах навчсын адил өөрийгөө би удирдаж чадахгүй байна<br />Үзэгдэхгүй ч намайг зүглүүлэх энерги минь, өөрт чинь би талархаж байна<br />Толгой гудайх хүсэл чи тоймгүй зүйл надаас шаардана<br />Гэвч өчүүхэн хүсэл чи<br />Өөрийг минь дийлэхгүй ээ<br />Гэхдээ, чиний өмнө өнөөх бардам зан минь шалбааг болжээ<br />Бодол санаа минь чинийх байж, би анзаарсангүй ээ энэ хугацаанд<br />Гагцхүү нэг л зүйлийг би мэднэ, "Би Тандаа Хайртай"<br />Танихгүйгээс бүх зүйл эхэлдэг, дараа нь харин аз жаргалтай төгсдөг<br />Шүлэг гэх хэдэн үгнээс айна, ичнэ, зугтана... гэвч гарах гарц үгүй<br />"Би Тандаа Хайртай"<br /><br />Хайраас илүү "Хүндлэл" чухлыг танаасаа би ухаарсаан. Чамдаа хайртай. Хайртай... <br />БИ ЧАМД ХАЙРТАЙ.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-35296526330167354452010-07-16T00:51:00.000-07:002010-07-16T03:46:41.621-07:00Миний гуниг гэгч ямархан зүйл болохыг чи ойлгохгүйМиний гуниг гэгч ямархан зүйл болохыг чи ойлгохгүй<br />Сэтгэлд далай мэт гуниг оволзуулсан<br />Би шатсан, тэгээд үнс болсон<br />Чи үлээсэн<br />Би зүрхнээс чинь замхарсан<br /><br />Хэдий чиний хувьд үнс ч, би амьсгалж байна<br />Цээж минь алгуур урагдана...<br />Судсаар уяж тогтоосон миний зүрх<br />Сугарч гарахаар цээжнээс минь тэмүүлнэ...<br /><br />Чамд хэлэх энэ үгийг минь л сайн тогтоож ав аа<br />Чамд хэлэх үг минь<br />Миний гуниг гэгч ямархан зүйл болохыг чи ойлгохгүйEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-10674341320055916312010-07-15T22:07:00.000-07:002010-07-27T22:25:28.480-07:00Тэгвэл бүү саад бол!Тэр л нэг хүнд саад болохгүй амьдрахсан<br />Тэр л нэг хүнд саад болохгүй амьдрахсан<br />Тэр л нэг хүнд саад болохгүй амьдрахсан<br /><br />Тэр л нэг хүнд саад болохгүй амьдрахсан<br />Тэр л нэг хүнд саад болохгүй амьдрахсан<br /><br />Зүгээр л намайг битгий тоо<br />Зүгээр л намайг битгий тоо<br />Зүгээр л намайг битгий тоо<br /><br />Зүгээр л намайг битгий тоо<br />Зүгээр л намайг битгий тоо<br /><br />Зүрх минь шаналж байна<br />Сэтгэл минь хөндүүрлэж байна<br />Зүгээр л намайг битгий тоо<br /><br />Ер нь би саад болсон ч яадгийн<br />Гуц, би хүсэл тачаалаараа амьдарнаEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-50619380182574173302010-07-14T03:25:00.000-07:002010-07-14T03:48:31.348-07:00Би юунд ч үл баригдах эрч хүчХамар цоргитол өөрийгөө мэдрэх юм хааяадаа<br />Зүрх оволзтол булгилах юм хааяадаа<br />Цус бүхий л эд эсэнд хүрч, буцалж, оргилж байгааг мэдрэх юм хааяадаа<br />Дайчин цус бүхий л биеэр минь дэлхийг эзэлсэн шиг тарж байна<br />Бүх юм дэндүү тачаангуй, дэндүү романтик, дэндүү сайхан<br />Би эрх чөлөөний салхинд нисч байна<br />Би юунд ч үл баригдах эрч хүч<br />Би буцалж байна<br />Би шатаж байнаEENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-16268073680203238812010-07-14T03:19:00.000-07:002010-07-14T03:21:11.314-07:00Кино ба EnglishКино үзэх дургүй хүн байхгүй. Киногоор хүнийг уйлуулж, уурлуулж, инээлгэж, бас аливааг ойлгуулж болно. Бас киногоор дамжуулж хэл ч сурж болно. Кино үзэх нь дуртай зүйлээ хийхийн хажуугаар хэл сурах шалгарсан аргуудын нэг. Нэг удаа StarTV-ээр Friends-ын хэдэн анги үзээд яагаад ч юм их таалагдсан. Хожим нь Friends-ыг хэд дахин давтаж үзсэн дээ. Friends хөгжилтэй, америк амьдралын хэв маяг соёл (хэл сурахад эдгээр ойлголтууд тун чухал) зэргийг тод томруун харуулдаг. Дээрээс нь энгийн амьдралыг харуулдаг учраас үг хэллэг нь ч энгийн. Эхэндээ кинонд гарч буй joke-үүдийг ойлгох нь битгий хэл зарим хэсгийг нь огт ойлгохгүй ч байж болно. Гэхдээ цөхөрч болохгүй үзээд л байх хэрэгтэй. Яваандаа ойлгодог, инээдэг жинхэнэ утгаар нь enjoy хийдэг болно. Тиймээс үзээд алдахыг зөвлөе. <br />Friends бүтнээрээ <br />http://www.cititube.mn/list.php?cat=serials&ganre=40&page=1<br />дээр байналээ.<br /><br />Уран сайхны кино ч ялгаагүй. Манай телевизүүдээр киног орчуулна гэж ёстой хайран юмыг яйран болгоно гэдэг л болж байна. Буруу орчуулгатай, орчуулга уншиж байгаа нь ч таарч, дээрээс нь киноны амин сүнсний нэг хэсэг болох дууны эффектүүд будаа. Киног ингэж үзээд үзсэн болохгүй шүү дээ. Ер нь болж өгвөл киног англи бол англи хэл дээр нь англи хадмал орчуулагатай үзэх хамгийн үр дүнтэй. Дээрхи cititube сайт дээр олон кино шууд үзэж болохоор тавигдсан байналээ.<br /><br />Энэ бол хий ном шагайж сурсан сураагүйн хооронд өөрийгөө хуурахаас хамаагүй илүү үр дүнтэй арга шүү гэдгийг онцлон хэлмээр байна. Амжилт хүсье!EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-36067057765561187182010-07-06T00:10:00.001-07:002010-07-06T00:19:57.786-07:00Шүтэн бишрэгч "Г.Аюурзана"Түүнд хамгаас их таалагддаг зохиолч бол Набоков. Набоковыг нас барахад ердөө л тавхан настай байв. Хэрэв тэр үед хорин найм хүрч байсан бол, нас барсанд нь биш уулзаж амжаагүйдээ харамссандаа архи ууж, орой нь хариад "Yхчихлээ гэж үү?" хэмээн хашгирч уйлах асан.<br /> Тэр өөрийгөө Набоков нас барахаас хоёр гурван жилийн өмнө Швейцарт очиж, зохиолчийн үүдний өрөөнд удаан сууж байгаагаа төсөөлөн бодох дуртай. Зохиолч эхлээд унтаж амарч байснаа, дараа нь ажиллаж, дараа нь цайгаа уув. Цай уусныхаа дараа үргэлжлүүлэн ажиллаад зочин хүлээж авах зав гаргасангүй.<br /><br /> - Өнөөдөр оройтчихлоо. Та баасан гаригт үдээс хойш ирнэ үү гэж зохиолчийн нарийн бичгийн дарга, мөн л зохиолчийн хэрийн насны хижээл эр ер санаа зовсон янзгүй хэлснээ,<br /> - Та кофе уух уу? гэв.<br /> - За үгүй дээ. баярлалаа. Өө, уудаг ч юм бил үү?<br /> - Өөрөө л мэд дээ. Владимир Владимирович өдийд кофе уудаг юм л даа. Би түүнд зориулж чанасан юм.<br /> - Би уувал түүнд үлдэх юм уу?<br /> - Yлдэнэ, үлдэнэ. Санаа зоволтгүй.<br />Ердийн л кофе Лаазтай, жаахан гашуувтар " Nescafe”.<br /> - Та орос хүн үү?<br /> - Яаж байна?<br /> - Владимирович...<br /> Зохиолчийн нарийн бичгийн дарга ямар үндэстэн болохыг тэр мэдэж амжсангүй. Цонхны шил тар няр хийн хагарах дуулдаж, эргэн хартал орон дээгүүр нь хөлбөмбөгийн эрээн бөмбөг өнхөрч үзэгдэв.<br /> - Хөөе. Юу болж байна аа?<br /> Цонхоор шагайвал хэн ч алга. Нүдний буланд нэг жаал гүйсээр булан тойрох шиг болов. Хүүхдүүд хурдан гүйдэг л дээ. Хамгийн муу гүйдэг нь л сая далд оров бололтой.<br /> Тэрээр эргэж бөмбөгийг харуут түс хийтэл инээд алдав. Доктор Пнин хүүдээ бөмбөг бэлэглэхэд яадаг билээ? Хөл бөмбөг сонирхдоггүй америк жаал цоо шинэ бөмбөгийг цонхоор гаргаад шидчихдэг, Yгүй ээ, талбай дээрээс өшиглөсөн бөмбөг гурван давхрын цонхоор орно гэж байх уу? Монголд л ийм тэнэг хөлбөмбөгчин төрнө.<br /> Нэгэнт хэргийн эзнийг олохгүйгээс хойш бөмбөгийг өөртеө үлдээхээр шийдэв. Шилэн лонх ч үнэтэй байж. Нэг ангийн дөчөөд хүүхэд гэрээсээ нэг нэг лонх авчран, "Шилний дэлгүүр" гэсэн хаягтай мөд онгойдоггүй мухлагийн үүдэнд өдөржин бужигналдаад сая нэг бөмбөгний үнэ цуглуулж байсан сан. Охид волейболын бөмбөг авна гээд хөвгүүд сагсныхыг авна гээд бөмбөг зардаг дэлгүүрт хүрэхийн алдад хөвгүүдийнхээр болчихоод байтал, дэлгүүрт сагсан бөмбөгийн төрөлтэй юу ч байсангүй. Ганцхан ширхэг волейболын бөмбөг үлдсэн нь бөөрөндөө халцархайтай аж.<br /> - Өөр байхгүй ээ гээд худалдагч халгаасангүй. Харин хөл бөмбөгийн бөмбөг нэлээд хэд байсныг яана.<br /> <br /> Ингээд ангиараа хөлбөмбөгчид болцгоов. Маргааш орой нь л шинэхэн бөмбөгний бөөрөнд эхний халцархай гарч, хэн хүнгүй халаглацгаасан ч тэр бөмбөг бүтэн хоёр жилийн турш тэдний хөөцөлддөг ганц зүйл болж, анги даасан багш нь:<br /> - Энэ гайтай ширнээс болоод манай ангид муу сурлагатан гурваар нэмэгдлээ гэж халаглаж байсан сан.<br /> Хэн гурав муу сурлагатан болсныг тэр одоо ч бодоод бодоод олдоггүй юм. Тэдний ангийнхан бараг бүгдээрээ муу сурдаг байсан тул, хааяа нэг сайн дүн авсныгаа жигтэйхэн гоочилно. Тиймээс сайн суръя гэж хэн ч боддоггүй, тэдний ангийн адгийн хөлбөмбөгчин ч гэрийн даалгавраа хийдэггүй байв.<br /> "Би ч нээрээн адгийн хөлбөмбөгчин байсан шүү" гэж тэр цонхоор орж ирсэн бөмбөгийг ажингаа бодов.<br /> - Гэхдээ арай ч ийм мурий хөлтэй байгаагүй ээ! гэж цонхыг нь нядаасан үл таних жаалд хорссондоо чанга хэлчихээд, бөмбөгийг шалан дээр тавьж өшиглөв. Бөмбөг үүдний хонгилоор нисч угаалгын өрөөний хагас нээлттэй хаалгаар маш цэвэрхэн орлоо.<br /> - Гоол!<br /> <br /> Гэнэт өлсч байгаагаа мэдэрсэн тул өлгүүрээс хүрмээ авч, гутлаа углаад гадагш гарав. Байшингийн буланд хэдэн жаал бөөгнөрөн чанга чанга хөхрөлдөж байснаа түүнийг харуут чимээгүй болцгоов. Нэг нь орон сууцны мужааны хүү байна. Зун аавтайгаа цуг ирж хаалга янзалж өгсөн юм.<br /> - Аав чинь бий юу?<br /> - Байгаа.<br /> - Орой цонх шиллээд өгөөч гэж байна гээд хэлчихээрэй.<br /> - За.<br /> Хүүхдүүд бие бие рүүгээ хурдхан ширтэлцээд авав. "Хэргийн эзэд!"<br /> <br /> Ойролцоох гуанзанд тэдний ангийн охин ажигладаг юм. Уг нь царайлаг аятайхан зантай охин. Одоо хэр нь нөхөргүй. Өөрөө гуанзны эзэн мөртлөө орж ирэгсдэд хоол зөөж үйлчилнэ.<br /> - Би л байсан бол энэ хиншүүн дунд...<br /> - Чи ойлгохгүй ээ. Алив, сууж бай. Би чамд хоол аваачаад өгье.<br /> Ангийнх нь охин ширээн дээр шөл, шарсан өндөг, мантуу өрлөө. Энгэрээр мөөм нь цухалзана.<br /> - Цай өгөөч.<br /> - Өнөөдөр пивотой шүү,<br /> Удалгүй ширээн дээр хоёр лааз шар айраг шилэн аяга нэмэгдэв.<br /> - Танайд пиво зардаг юм уу? гэж хажуугийн ширээнд суугаа хоёр эрийн нэг бүдүүн дуугаар хүнгэнэлээ.<br /> - Манайд согтууруулах ундаа зардаггүй ээ гээд ангийн охин цаашаа эргэв.<br /> - Эгдүүтэй дамшиг байна шүү гэж бүдүүн дуутыг хэлэхэд, хажуу дахь нь бүр таарсан юм шиг нарийхан хоолойгоор:<br /> - Би хөхийг нь харах гэж наашаа ирдэг юм хэмээн шивэгнэх дуулдав.<br /> Гуанзанд тэр нэлээд суулаа. Ангийн охин нь пивоны үнэ авахгүй гэжээ. Тэндээсээ гараад дэлгүүр орж бөмбөгний үнэ сонирхвол, хоёр мянган төгрөг гэлээ. Ангийн охин нь хоолны үнэд өдөр бүр таван зуун төгрөг авдаг. Тэр өдөрт нэг л удаа хооллодог. Орой нь ус буцалгаж уугаад нэг бүтэн талх идчихдэг. Ээж нь нас барснаас хойш ямагт ингэж л амьдарч байгаа. Номын сангийн гэрээр ном олгох тасагт насаараа ажилласан ээжийнхээ буянаар тэр одоо ч номоор тасардаггүй. Сард хоёр, заримдаа гурван удаа үүргэвч үүрээд хотын бараг нөгөө захад байх номын сан руу явна Сүүлийн үед түүнд унших шинэ ном олдохоо больжээ. Тиймээс ажилчдын дүүргийн хүн цөөнтэй номын санг ёс төдий л эргэдэг аж.<br /> Номын санч ээж нь нас барахдаа:<br /> - Миний хүү гуч хүрээд эхнэр аваарай. Чамд би өдөрт таван зуугаар бодож хоёр жилийн хоолны мөнгө хураасан. Хоёр өрөө байр чамд томдоно. Нэг өрөө болгож солиод, зөрүү мөнгөөр нь эхнэртээ хуримын бөгж, гутал хувцас авч өгнө биз гэжээ. "Инфляци" гэдэг үг ямар.ч номонд байгаагүй үе.<br /> Тэр байраа багасгаад, өөртөө хэдэн ном авчээ. Тэдэн дунд Набоков байсан хэрэг. Хатуу хавтастай, сайн хэвлэсэн, хэд хэдэн Набоков.<br /> Өнөөдөр тэр гуч хүрэв. Ангийн охин мэдсэн юм шиг пивоор дайллаа. Гэнэтхэн нөгөө хажуугийн ширээний хоёроос ангийн охиноо харамламаар болжээ. "Хөхийг нь харах гэж ирдэг" гэнэ ээ?<br /> Мужаан шатан дээр сууж байв. Хана түшүүлэн шил тавьжээ. Гэрт оруут шуудхан л бэлэн шилээ тавиад, ердөө арваад минутын дотор жин тан болгочихлоо.<br /> - Та хэмжээг нь яаж ийм сайн мэдэж байна аа?<br /> - Энэ байрны бүх цонхны хэмжээг би цээжээр мэднэ.<br /> - Хэдийг төлөх вэ?<br /> - Шилний үнэ дөрвөн мянга. Хийсний хөлсөнд, яахав, ганц мянгыг л авах уу даа. Хажуугийн гуанзанд таваг хуурга л авах мөнгө.<br /> Тэр амаа ангалзуулав. Дөрвөн мянга! Хоёр бөмбөгний үнэ байх гэж уү? Гэнэт түүнд "Яг танай хүү л манай цонхыг хагалсан даа" гэсэн бодол төрөхөд хэлчихээсээ өмнө амжиж хэлээ хазаад, орныхоо гудсан доогуур хийсэн том хавтасны завсраар таван зуутын дэвсгэрт арвыг тоолж өгөв.<br /> - За, баярлалаа. Өөр хэрэг гарвал хэлээрэй гээд мужаан угаалгын өрөөний зүг хяламхийв. Гэрлээ унтраахаа мартчихаж. Хөлбөмбөгийн бөмбөг яг босгон тушаа нь харагдана.<br /> Мужааныг нэгдүгээр давхарт хүрч явахад тэр гүйж очив.<br /> - Та хажуугийн гуанзанд таваг хоол хэдэн төгрөг байдаг гэнэ ээ?<br /> - Ямар гуанз? Ямар хоолны үнэ тэр билээ?<br /> Мужааны царай гайхсан гэхээсээ илүү айсан янзтай болжээ.<br /> - Уучлаарай, би зүгээр л хажуугийн гуанз ямаршуу хоолтой байдаг юм бол, таныг мэдэх юм байна гэж бодоод л ...<br /> Мужаан тайвширч, бүр баярласан янзтай санаа алдан инээмсэглээд,<br /> - Өө, би ч гэр энд болохоор гуанзанд ордоггүй л дээ. Гэхдээ хоолыг нь мэднэ. Дажгүй хоолтой, үнэ нь ч гайгүй санагдсан шүү. Таваг хуурга цайтай авсан юм байна. Саяхан даа, яг хэзээ ч билээ? Мянган төгрөг жаахан гаруй бол луу. .<br /> - Тэгвэл таван зуун төгрөгөөр нэг, хоёрдугаар хоол. салаттай, бас хоёр аяга сүүтэй цай, мантуу авч хүрэхгүй нь ээ?<br /> Мужаан учиргүй хөхрөв. Хөхөрч, хөхөрч,<br /> - Салаттай гэнэ шүү! Иш, та нар амьдралаас мөн тасархай байна даа. Хоёр талх ч авч хүрэхгүй мөнгөөр тийм их хоол өгдөг гуанз гэж юу байх вэ дээ. Чиний хэлсэн бүхнийг авахад лав дөрөв таван мянга хүрнэ дэг ээ гэлээ.<br /> Тэр гэртээ эргэж оруут бөмбөгийг угаалгын өрөөнөөс гаргаад "Май, чи, тэнэг Пнин! Төрсөн өдрийн бэлгээ ав!" гэж амандаа үглүүт байдаг хүчээрээ өшиглөж орхив.<br /> Энэ удаад харин наад талын цонх л хагарчээ. Хөл бөмбөгийн бөмбөг ахиад л орон дээгүүр өнхөрч явав.<br /> Сургуульд байхдаа тэр хичээлээ давтахын оронд уран зохиолын ном уншдаг байв. Яагаад гэвэл, хичээлээ давтаад байвал сайн сурчихна. Сайн сурах юм бол ангийнхныхаа нүүрийг яаж харах юм бэ?<br /> Харин азаар есдүгээр ангид орж, хөлбөмбөгчдөөс нэг салж билээ. Есдүгээр ангид чүү чамай "гурав", "дөрөв" хольж явсаар, аравт оржээ. Аравдугаар ангидаа хичээлдээ ихэд шамдсан боловч тоо, физик химийг яагаад ч нөхөж авахааргүй хоцорсон байлаа. Харин хэл, уран зохиолд мань эр толгой цохиж, сургуулийнхаа сайчуулын тоонд багтах болов. Гэвч нийгмийн мэдлэг сулаас дээд сургуульд орж чадсангүй. Цэрэгт явъя гэтэл хараа муу гээд тэнцсэнгүй.<br /> Ингээд арван жил ээжээрээ тэжээлгэн, ээжээрээ ном зөөлгөн жижиг өрөөндөө суужээ. Тэр арван жилд юу эсийг уншсан гэх вэ. Тэр арван жил бол амьдралынх нь хамгийн жаргалтай үе байв. Хоёр жилийн өмнөөс тэр бие даан амьдарч эхэлсэн хэрэг.<br /> Хоёр жилийн өмнөөс л түүний амьдралд Набоков орж иржээ. “Гавьяа", "Ноён, хатан, боол", "Цаазаар аваачих урилга", "Лужины хамгаалалт", тэгээд "Ада" ... Харин "Лолита!' түүнд таалагдаж байсангүй. Набоковтой уулзаж байна гэж төсөөлөн бодохдоо тэр энэ тухайгаа ер хэлээгүй.<br /> - Төгсгөл нь гайхалтай сайхан болсон шүү! гэж тал засчээ.<br /> Заримдаа тэр зохиолчийг Найттай андуурч үзэн ядна. "Себастьян Найтын бодит амьдрал" хэмээх романыг нь уншиж дуусуут :<br /> - Набоков яг үнэндээ Набоков биш, Найт байсан юм биш байгаа? гэж өөртөө хэлчихээд удтал шаналжээ. Набоков Найт байхад юугаараа муу юм бэ гэдгийг тэр мэдэхгүй. Юутай ч, Найт маш муу хүн шиг санагджээ.<br /> Тийм сэтгэлийн улмаас нэг удаа Набоковт :<br /> - Найт учраас танд Нобелийн шагнал өгөөгүй гэчихжээ. Зохиолч түүний ор үндэсгүй төсөөлөл рүү жуумалзан ширтсэнээ хонх цохиж өөртэйгөө үе тэнгийн нарийн бичгийн даргаа дуудаад,<br /> - Энэ хүүг тэр ганц өрөө байранд нь хүргэж өг гэх үгүй ээ, яалаа гэж Набоков тэгж хэлэхгүй,<br /> - Тантай ярилцахад сайхан байлаа Мистер Бен, та энэ залууг хүргээд өгчихнө үү. Аль буудалд буусан гэлээ? гэх вий.<br /> Набоковт "Та өерөө Найт” гээд хэлчихсэндээ ихэд харамсав. Би ёрын Нобелийн шагналын тухайд ... Уг нь болсон явдал биш, бодол юм чинь залруулж болно л доо. Гэвч тэр хар багаас л бодол мөрөөдлөө залруулж, буцаад эхнээс нь шинээр бодож явсангүй. Бодол бол түүний хувьд амьдрал л гэсэн үг.<br /> Цонхыг хага цохин бөмбөг орж ирсний маргааш тэр хажуугийн гуанзанд орсонгүй. Хотын төвд байх нэг гуанзанд орж, амт гэж авах юмгүй хоол авав. Шөлнөөс гурав халбагадаад орхиж. харин дөрвөн ширхэг хуушуурыг нь идчихлээ. Нэг аяга байхуу уув. Энэ хоол нь хоёр мянга хоёр зуун төгрөг болжээ.<br /> Ахиж тэр гуанзанд орсонгүй. Хажуугийн, хотын төвийн алинд ч. Орцны цэвэрлэгч нэг удаа бэлэн хоол идэж байхыг харсан, тэр нь жигтэйхэн сайхан үнэртэж байсныг санав. Ингээд талх, бас бэлэн хоол авдаг, ус буцалгаж уудаг боллоо.<br /> Нэг өдөр номын сангаас авсан гурван ширхэг номоо эргүүлж өгөхөөр очтол, ээжийнх нь ажлыг авсан эгч алга. Гэрээр ном олгох тасагт ганцхан л хүн байсан нь гурвалжин шатан дээр гараад зогсчихсон годгор охин аж. Тэр танил эгчээ хүлээж удаан зогсов.<br /> Өнөөх годгор охин хамгийн дээд талын тавиур дээрээс нэг ном унагачихав. Ном шалан дээр нэг өнцгөерөө буухад, хөх өнгийн хатуу хавтас нэг тийшээ, дотор хэсэг нь нөгөө тийшээ салж одлоо.<br /> - Өө!<br /> Годгор охин сая л түүнийг олж хараад,<br /> - Та юу гэж явна? гэж асуув.<br /> - Цэрмаа эгч хаачаав?<br /> - Цэрмаа эгч тэтгэвэртээ гарсан шүү дээ. Би оронд нь ажиллаж байгаа.<br /> - Би авсан номуудаа авчирлаа,<br /> - Одоохон. Та тэр унасан номыг аваад өгөөч.<br /> Тэр эхлээд дотор хэсгийг, дараа нь годгор охины зогсоо гурвалжин шатны яг доогуур орчихсон хөх хавтсыг авав. Хавтаснаа "Мич хүн болоход хөдөлмөрийн гүйцэтгэсэн үүрэг гэж бичжээ<br /> - Та Гүнболд уу? гэж авчирсан номуудыг нь бүртгэн авахдаа годгор охин инээмсэглээд,<br /> - Таныг би сайн мэднэ шүү. Цэрмаа эгч таныг надад захисан юм гэлээ<br /> Гүмбер Гүмбер гэж байгаа юм шиг сонсогдоход анх удаа тэр нэрнээсээ учиргүй ичжээ. Годгор охин харин хаа очиж гоё нэртэй юм.<br /> - Нараа гээд жижигхэн хүйтэн гараа сунгав.<br /> Ээжийнх нь хэлсэн нөгөө хоёр жил дуусчихсан, одоо тэр эхнэр авах ёстой шүү дээ. Нарааг цааш ном бариад эргэхэд, богинохон бошинзон доороос нь хараад л баймаар хөөрхөн гуя тахим үзэгдлээ. Годгор охин гэнэт зогтусаад эргэн харахад түүний нүүр халуу оргиод явчихав.<br /> - Та одоо харих уу? гэж Нарааг асуухад анхандаа сайн ойлгосонгүй.<br /> - Та эндээс шууд харих уу?<br /> - Аа, ээ, оо ... Юу л даа.<br /> - Манайх танайхтай нэг байр шүү дээ<br /> - Тийм үү?<br /> - Бүр нэг орц.<br /> - Тийм үү? Би мэдэхгүй юм.<br /> - Та мэднээ. Танай хуучин байранд би амьдардаг юм. Таныг байраа солиход аав надад авч өгсөн...<br /> Нараа номын тавиурын цаагуур орчихоод зарим үг нь дуулдсангүй.<br /> - Хэрэв та одоо шууд харивал би цуг явах гэсэн юм.<br /> - Yгүй ээ, би өөр тийшээ явна.<br /> - Хаачих юм бэ?<br /> - Аа, ээ, оо... Юу л даа.<br /> - За, за. Би оройд ганцаараа зурагт үзээд л сууж байдаг. Та орж ирээрэй. Надад танаас асуух юм их л байна. Цэрмаа эгч таныг "Манай номын сангийн бүх номыг уншсан” гэж байсан.<br /> Тэр номын сангаас гараад шууд харив. Бэлэн хоолоо идчихээд нам унтлаа. Хонх дуугарахад тэр давхийн сэрэв. Хонх ахиад л дуугарна.<br /> Ангийнх нь охин байлаа.<br /> Тэр байхуу чанаж, талх зүслээ.<br /> - Эртээр, орой ажлаа тараад танайд ирэх гэж бодож байтал ерөөсөө амжсангүй,<br /> - Хэзээ?<br /> - Яагаав, чиний төрсөн өдрөөр.<br /> - Юун төрсөн өдөр?<br /> - Би чиний төрсөн өдрийг мэднэ шүү дээ.<br /> - Тэгээд чи пивоор дайлсан юм уу?<br /> - Чи яагаад очиж хоол идэхээ больчихов?<br /> - Би гэртээ хоол идэж байгаа.<br /> - Бэлэн хоол ч манай гуанзныхаас муу даа.<br /> - Би чиний хөхийг л харах гэж танай гуанзанд очдог байсан юм. Бөхийх бүрт чинь цухалздаг болохоор ...<br /> - Юу?<br /> Ангийнх нь охин цүнхээ шүүрч авахад тэндээс шилтэй архи гулган унаж хага үсрэв. Өрөөгөөр нэг исүүн үнэр хамар цоргино. Цоож торхийснээ, хаалга тасхийлээ.<br /> Тэр цонхон дээрээ зогсоод гудамж руу харав. Ангийн охин тоглоомын талбайн хажуух замаар гүйхээрээ өнгөрч, нөгеө цонхыг нь хагалсан жаалууд нуугдаж амжсан буланг тойрлоо. Түүний амьдралаас хамгийн чухал, хамгаас үнэтэй нэгэн зүйл нь алга болохыг, түүний доторх амин голынх нь зэрэгцээ цохилж байсан, рентген туяанд ч, хэт авианд ч тэмтрэгдэж мэдрэгдэхгүй өөр нэгэн судас тасрахыг мэдрэв. Бүр тэр судас пүд хийн дуугарч тасрах нь сонсдоод хоолой дээр нь хатуулдан өвджээ.<br /> <br /> Тэр цонхноос холдон хананд өлгөөтэй эрвээхэйн хатаамалд дөхөж очиж удтал ширтлээ. Нэгэн залуугаас худалдан авч билээ. Эрвээхэйн эзэн "Архи уух гэсэн юм. Ганцхан шил юмны үнээр өгчихнө" гээд түүнийг удтал хоргоосноо авахгүй болохоор нь урамгүйхэн хоцорсон сон. Тийм гоёмсог эрвээхэйн үнэтэй ганц шил юм гээч нь одоо өрөө дүүрэн үнэртэнэ. Набоков эрвээхэй барьдаг байсныг, бүр хэд хэдэн төрлийн эрвээхэй шинээр нээн олсныг тэгэхэд мэддэггүй байв. Харин дараахан нь "Пильграм" хэмээх өгүүллэгийг нь уншжээ. "Пильграм” - ыг уншиж дуусуут тэр ухасхийн гарч нөгөө залууг хайсан хэрэг. <br /> Нөгөө л дэлгуурийнхээ үүдэнд зогсч байж.<br /> - Ганц шил юм гэдэг чинь хэдэн төгрөг гэсэн уг вэ?<br /> Залуу энэ удаад түрүүчийнхээсээ арай том, хар цоохор эрвээхэйг гоёмсог хөндий жаазтай шилэн гуунд хийн барьсан байв.<br /> - Яахав, өөрийг авмаар санагдвал манайхаар очоорой гээд залуу гэрийнхээ хаягийг цаасан дээр зурж өгсөн сөн.<br /> Эрвээхэй зардаг залуугийнх холгүй ажээ. Яг тэднийх шиг байшин, яг тэднийх шиг орц, бас гуравдугаар давхарт, яг л тэднийх шиг хаалга.<br /> <br /> Залуу түүнийг харангуутаа л таньжээ.<br /> - Өө, сайн уу? Орооч! Морьтой явна шүү! <br /> "Морьтой" гэдэг нь, юу гэсэн үг юм бол?<br /> Тэд гурвуулаа сууж байлаа. Нүүр нүдээ арай ч хэтэрхий гэмээр будсан, хоёулаа яг ижилхэн урт урт ногоон хумстай хоёр бүсгүй түүн рүү зэрэг харснаа хэлэлцсэн юм шиг нэгэн ззрэг инээмсэглэв.<br /> - За, эрвээхэйнүүд минь, ууна аа. Танилц, хэн билээ?<br /> - Гүнболд.<br /> - Аа, тийм. Гүнболд ..<br /> "Эрвээхэйнүүд" гэж нөгөө хоёр бүсгүйд хандан хэлсэн ч, түүнийг бас хамтруулаад ийн нэрлэчих шиг санагдсанд жаахан эвгүйцлээ. <br /> - Чи эрвээхэй авах гэж явна уу?<br /> - Yгүй ээ.<br /> - Аа, тэгвэл эрвээхэй авах гээ юу?<br /> Хоёр бүсгүй тас тас хөхрөлдөв. Эрвээхэй зарагч яагаад нэг л асуултыг хоёр дахиж асуусны учрыг тэр олсонгүй. Гэвч даган инээжээ.<br /> <br /> Өглөө сэрэхэд дотор нь тун муухай байв. Ам учиргүй цангажээ. Гал зуухны өрөөнд орж цоргоны хуйтэн ус уутал дотроос нь оргиод ирэв. Жорлон руу орж сайн бөөлжиж аваад, нүүрээ толинд харахаар угаалгын өрөөний хаалгыг таттал дотроосоо түгжээтэй. Шүршүүрийн усны жигдхэн дуу сонсдоход л тэр өчигдрийн явдлыг сая саналаа.<br /> Эрвээхэй зарагчийнд тэр эхлээд дөрвөн хундага архи уужээ. Дараа нь гоё амттай улаан дарс, сүүлд нь ахиад архи ууснаа санав.<br /> - Чамд хэн нь таалагдаж байна? гэж эрвээхэй зарагч асууж байсан Хэн гэж хэлснээ тэр санах гээд ер чадсангүй. Хоёр бүсгүйн алинтай нь хамт гэртээ ирснээ санаж байна л даа. Бүр тэдний хооронд юу болсныг ч санаж байна.Эмэгтэй хүний нүцгэн биеийг тэврэх хичнээн сайхан байсныг бүүр түүр дурсав. Бүсгүйн нэрийг л бодоод бодоод олсонгүй.<br /> - За, дотор зүгээр үү?<br /> Нойтон бүсгүй хөнжлийг нь сөхөн орж ирэв.<br /> - Пөөх. чи намайг хүлээгээ юу?<br /> Гүнзгий автсан амтат бодлыг нь бүсгүй нойтон сэрүүхэн гараар тэмтэрч үзээд ийн дуу алдаж, дээр нь гарч суулаа. Аажуухан сууж гүйцмэгцээ эргэн өндийв. Ийн суун босох мэт өндийж байх зуураа:<br /> - Нараа гэж хэн бэ? гэв.<br /> - Нараа?<br /> - За, битгий нуугаад бай. Чи шөнөжингөө л намайг Нараа гэж дуудсан шүү дээ.<br /> Бүсгүй будаггүй, бүр хумсгүй болчихож. Ерөөсөө огт танихгүй эмэгтэй түүний хөнжлийг нөмөрчихсөн, дээрээс нь тонгойж байгааг тэр хачирхан ажиглав. Энэ нь бүр тааламжтай санагджээ.<br /> Дараа нь бүсгүй түүнийг дэрлэн унаж чихэнд нь "Тамхи асаагаад өгөөч" гэж шивнэлээ. Өчигдөр бүсгүйчүүл тамхи татаж байсныг санав. Харин одоо тамхи татах гэсэнд зэвүү хүрлээ. "Ширээн дээр тамхи, асаагуур хоёр бий" гэж чихэн дээр нь үргэлжлэн халуу оргиход,<br /> - Би тамхи татдаггүй. Тийм болохоор асааж чадахгүй гэж ууртай дуугарчээ.<br /> Бүсгүй босч тамхи татав. Хариу ч үгүй туранхай, бас царай муутай юм. <br /> Одоо тэр хүүхнийг жигшиж байлаа.<br /> - Чи явахгүй юм уу?<br /> - Явлаа, явлаа. Харин чи мөнгөө ...<br /> Бүсгүйг хувцаслаж байх зуур тэр гудсан доогуураа гараа оруулан тэмтчиж, тааралдсаныг нь авч сарвайлаа. Бүсгүй хоржоонтой хянамгайхан тоолж үзээд,<br /> - Гурван мянга дутуу байна гэв.<br /> Тэр гудсан доогуураа ахин гараа оруулан имэрч , зургаан ширхэг таван зуут гаргаж өглөө.<br /> “Эрвээхэйг" ЯВСНЫ дараа тэр гудсаа сөхөв. Таван зуутын багц арван нэг, сул таван зуут тавин хоёр үлджээ. Тоолохоос залхуурч орхисон зуут, тавьтууд, хүрэмний халаасанд байгаа мөнгийг нэмэх юм бол бараг зургаан зуун мянга болох нь.<br /> Тэр мөнгийг сонинд боож, гялгар уутанд хийгээд гарч хажуугийн гуанзанд очлоо. Ангийнх нь охин алга. Оронд нь хижээл эр сууж байв.<br />Тэр нэг хоёрдугаар хоол, салат, хоёр аяга сүүтэй цай, мантуутай авлаа. Тооцоогоо хийх үедээ хижээл эрд хандан.<br /> - Энд зургаан зуун мянга бий. Та Гүнболдын өр гээд дамжуулчихаарай гээд тортой юмаа өгөв.<br /> Тэгээд гэртээ ирж, ширээний ард суун удтал юм бичжээ.<br /> Маргааш нь тэдний цонхны тушаа тоглоомын талбай дээр бараг шинээрээ шахам хөлбөмбөг хэвтэж байв.<br /> <br /> Долоо хоногийн дараа байрны цэвэрлэгч авгай мужаан, цагдаа, бас өөр гурван эр дагуулан ирж, тэдний хаалгыг лацдаж аваад явлаа. Бүтэн сайн өдөр ангийнх нь охин ирж түүнийг асууна. Ямар ч сураггүй гарсангүй. Цагдаагийн газраас эрэн сурвалжилж байсныг гэрчлэх зурагтай хуудасны нэг буланд дэггүй жаалууд эр хүний бэлэг эрхтэн зурчихсаныг номын санч Нараа нэгэнтээ санаандгүй олж харуут хуулан авчихжээ.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-21725626881859361552010-07-06T00:08:00.000-07:002010-07-06T00:19:57.787-07:00Уулын монолог "Г.Аюурзана"Чоно улих хажууханд сонсдов. Хариуд нь тэртээ холоос өөр нэгэн чоно улив. Гурав дахь чонынх ялигүй хожуу дуулдав.<br /> Би чонон дунд амьдарч байна. Чононууд, моддын дунд, хөх будан, хүйтэн салхи, уулсын дунд гурав дахь намраа үдэж байна.<br /> Дөрвөн жилийн өмнө би хүн байсан. Хүн байх ч сайхан шүү. ''Ингэж болно. Тэгж болохгүй". Хамгийн сайхан нь энэ. Хүн ухаан суух тусмаа л юу зөв, юу бурууг мэдэж авдаг. Yүнийг мэдэж авахгүйгээр амьдрах аргагүй.Тэгэхдээ бусад хүмүүсийн дунд тэр шүү дээ.<br /><br /> Энд бол болно оо. Энд тэс өөр хууль үйлчилдэг. Энэ бол уул, ой, агуй. Агуйн хананд ямар ч бичээс үгүй. Бичье гэсэн ч энд шүршдэг будаг байхгүй. Би урьд нь амьдарч байсан байшингийнхаа ханан дээр час улаан будгаар нэгэн тэмдэг тавьснаа саналаа. Тэр бол анархийн тэмдэг байсан юм. Яг одоо агуйнхаа ханан дээр "НИЙСЛЭЛ" гэж бичих юм сан. Нийслэл! Сэтгэл зүрхний минь нийслэл энд байна.<br /> <br /> Чононууд хоорондоо хэрэлдээд эхлэв. Гичийгээ булаалдсан юм болов уу? Эд намайг яах ч үгүй. Бид бие биеэ мэдэлцээд гурван жил болж байна. Анх намайг энд суурьшихад маш том азарган чоно мөрөөр минь шиншлэн хүрч ирж билээ Надад улаан гараас минь өөр зэвсэг байсангүй. Би үхэх болоогүйгээ сайн мэдэж байсан юм. Азарган чоно багалзуурдуулаад амь тавихаас наахнуур болоод байхдаа нүд рүү минь эгц ширтэж билээ, Чонын нүдэн дотор сэгсгэр үстэй, час улаан нүдтэй эр шүдээ ярзайлган архирч үзэгдсэн. Би тэсэлгүй чоныг орхичихоод өндийж билээ. Азарган чоно яг л тамхины мэнгэртэй өвгөн шиг бүгшүүлэн ханиалгасаар гуйвлан босч одсон сон. Тэр цагаас хойш бид хөршүүд болцгоосон. Харин миний гэдсэн дээр чонын хойд саврын мөр уртаа сорви байдаг юм даа.<br /> Хүний бараа харалгүй гурван жил болжээ. Миний тухай тэд юу гэж ярьдаг бол? "Галзуу, солиотой", "Мэдрэл нь муудсан", "Гажиг", "Хаачсан юм 6ол?” “Гадаадад оргож гарсан байх аа", "Хээр осгож үхээ биз” ... Юу ч гэж ярина, надад одоо хамаагүй. Би хүн биш болсон. Миний муу агуй ч сайхан дулаахан шүү. Урьд шөнө нэлээд хүйтэн хонолоо. Өвөл дөхсөн дөг өө. Зун хатаасан өвсөө маргаашнаас чирч авчиръя, байз. Тэгээд л баавгайнхаа арьсыг тунтарч аваад л иччихнэ дээ.<br /> Өвөл болохоор ичээндээ орчихдог мөн лут ухаан шүү. Хүн бол хэзээ ч ийм арга олохгүй дээ. Өдий, гуч хүртэл миний толгойд л лав ороогүй юм даг. Нээрэн, би одоо гучин тав хүрчихээ болов уу. За, яршиг, бодоод ч яах юм бэ. Би ямар хүн биш, насаар яах юм бэ. Ямар ч амьтан бие гүйцээд нэг л жил амьд явахад хангалттай. Хавар сэрээд, зун уул хөвчөөр хацраа хорстол тэнэж сайхан цэнгэг горхиноос ууж, намар нь тарган согоо унагаж аваад, өвөл нь ичээндээ шургачих хэрэгтэй. Бусад нь адилхан. Дараагийн бүх жил ав адилхан. Ав адилхан болохоор ерөөсөө хэрэггүй.<br /> Чононууд нам жим болцгоочихлоо. Ойролцоо буга өнгөрөв үү? Байз, байз. Чононууд гэтэж байна уу даа? Буганд ингэж гэтэхгүй дээ. Энэ бас юун чимээ вэ? Ойд ийм чимээ ер сонсоогүй юм байна. Ийм болхи алхаа чинь ... Шархадсан алмас ч ийм чимээ гаргахгүй. За, чононууд холуур тойрцгоож байна,<br /> Сар гарчихжээ дээ. Одоо уг нь зогсоод эргэж харах юм бол, өлөгчин чонын шар нүдийг олж үзнэ дээ. Яваад л байна. Агуйгаас холгүй өнгөрөх нь. Даанч, одоо энэ золгүй амьтанд арваадхан удаа бүтэн амьсгалах л хугацаа үлджээ.<br /> Би унтахаар нүдээ анилаа. Аниатай зовхинд минь хотын гудамжаар хийсэх улиасны шаргал навчис үзэгдэв. Навчис хаашаа ч хийсч чадахгүй, байшингийн хананд хашигдаж хашигдан бужигнах аж. Тийм газар төрсөн хүн гэхэд өдийд ингээд хэвтэж байдаг, би мөн ч азтай шүү. Саарал цутгамал замыг хичнээн ч навч намиагаар булаад ойн хөвдтэй жаахан ч атугай төстэй болно гэжүү? Yгүй ээ, хүмүүс үүнийг чадахгүй.<br /> Хүмүүс! Өө, энэ чинь хүн байж шүү дээ!<br /> За, хүн байгаа л биз Одоо бол нэгэнт чонын хоол болсон Харин яаж наашаа ирж чадав аа? Зөвхөн энэ уулын тагт гарч ирсний нь төлөө би түүний хоолойг өөрийнхөө шүдээр тас хазах байсан юм. Миний өмнөөс энэ ажлыг чононууд сайн гүйцэтгэсэн байх болтугай.<br /> Маргааш өглөө нь би түүний хүүрийг очиж харав. Чононууд цатгалан байжээ. Хоолойг нь тас хазаад л орхичихож. Хар савхин өмд. Төмөр тахтай тун сайн гутал байна. Бор илгэн хүрэмтэй ганган эр явжээ. Энэ муу буу нь сумгүй юм. Чааваас, асаагуураа ч цахиж амжсангүй. Уг нь хэрэгтэй л цамц юм. Гэвч би чинь хүн биш шүү дээ. Луужинтай цаг бугуйнд нь үзэгдэнэ. Тэр цүнхэнд нь газрын зураг бий байх даа. Хөөрхий хүмүүс. Луужингаар үхлийнхээ замыг заалгаж дээ. Цүнхэнд нь бас архи байгаа болов уу?<br /> Хүний бараа хараагүй удсан надад царай нь л юу юунаас илүү сонин байв. Их айжээ. Yс нь сойзных шиг босчихож. Yгүй тэр ээ хөөе! Завьжнаасаа урссан цусыг долоож үзсэн байна гээч! Амьдралынх нь сүүлчийн амт түүнд ямаршуу санагдаа бол?<br /> Тэндээс нуруулдсан өвс рүүгээ явлаа. Замдаа горхиноос уув. Би ч дүнхийсэн сайхан нуруу хийсэн байна шүү Тэвэр тэврээр агуй руугаа зөөхөд лав хорин өдрийн ажил болно вий. Хорин өдөр зогсоо зайгүй өвс зуучихаад унтахад ямар сайхан байх бол? Ай, миний өвснүүд ч янзтай үнэртэж байна шүү. Бушуухан унтахын тулд том томоор нь зөөх юм шүү. Аравхан хоногт ноохойгоо зөөчихдөг бол мөн сайхан аа .,. 3а, ингээд л балайраад, мөрөөдөх гээд байдаг юм. Хүнд л байдаг энэ хоосон, хуурмаг хортой зуршлаасаа хэзээ салах юм бэ? Мөрөөдлөө биелүүлэхэд ашиглаж болох хайран цагаа хүн гээч мунхаг амьтан мөрөөдөлд автаж суусаар үрчихдэг. Хамгийн гачлантай нь, мөрөөдлөөс сэрэхэд бодит амьдрал ердийнхөөсөө хавьгүй дор болчихсон мэт санагддаг.<br /> Гэхдээ энэ бол хүний л хувьд шүү дээ. Би бол хүн биш, байгалийн нэгэн эд эс. Өвсөө зуучихаад л өвөлжин унтах минь, Байшин барилга зүүдлэгдвэл ч зүүдлэгдэг. Ичих минь л. Бушуухан ичих минь.EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7500724414013467615.post-38819067995657340532010-07-06T00:06:00.000-07:002010-07-06T00:19:57.788-07:00"Шоронгийн судас" Г. АюурзанаI.<br /><br />Хүн гэдэг бол ердөө л судсан дотуур жирэлзэн гүйж яваа цусны эргэлт билээ. Тэр гүйдэл зогсчихвол хүн үгүй болно. Хүний бүхий л амьдрал болсон цусны тэр их мөрөн ямар нэгэн далайд очиж төгсдөг үү, татаал сувгуудад хуваагдан мөхдөг үү, хэн ч ялган салган хэлж үл чадна. Харин судасны үл мэдэгхэн лугшилтыг барьж үзээд тухайн хүнд хаа нэгтээгээс оноосон тэр л хувь тавиланг зураглан дүрсэлж болдог.<br /><br />Тийм увдистай нэгэн эр байсан юм. Судас барихыг бие даан сурсан гэдэг. Өөрөө манж, хятад, төвд хэлтэй, мэдээж, хуучин монголтой, -Бие даагаад сурч болдоггүй зүйл гэж хорвоо дээр нэг ч үгүй. Тэр тусмаа дорно дахины анагаахын судрууд Монгол орны уул бүхний агуй хонгилоор дүүрэн байна шүү дээ гэж ярьдаг байсан нэгэн.<br />Судас барьж сурахад хамгийн хэцүү нь хамгийн эхэндээ байдаг аж. Хуучин сударт өгүүлснийг дагаж, гурил элддэг ганжин дээр тэрээр гурван хурууныхаа өндгийг тавиад биеэ чагнан бараг жил хэртэй суужээ. Ийм дасгалыг даяан хийхтэй л адилтгаж болмоор. Бусдын судасны цохилтыг мэдрэхийн тулд урьдаар өөрийнхөө судасны чимээг ялгаж сурах ёстой. Тэгэхгүй бол хүний, өөрийн лугшилт холилдоод их хотын гудамж мэт битүү шуугианд самуурахад хүрнэ. Өөрийнхөө судасны чимээг таньсны дараа бол бүх зүйл амархан. Хүйтэн уулын агуйд бурхдын уншиж суугаа тэдгээр судруудад бэлээхэн бичээтэй бий.<br />Тэр шоронгийн эмч байсан юм. Шоронгийн даргын эхнэрийг эдгэршгүй гэгдэж байсан өвчнөөс нь салгаж өгсөн тул, ийм ажлаар шагнуулжээ. Тэрээр хоригдлуудын судсыг барьж, судар шиг баринтагласан зузаан дэвтрүүдэд юу ч юм бэ тэмдэглэн бичиж суудаг байлаа. Шинэ ялтан ирэх бүрт судсыг нь барьж үзнэ. Нэгэн хоригдлын судсыг бариад хилсээр шийтгэгдсэн болохыг нь мэдэж хөөцөлдсөөр, эцэстээ жинхэнэ хэрэгтнийг илрүүлсний дараагаас түүнд ийм тусгай эрх олгосон аж.<br />Нэг удаа банк ухсан гурван этгээдийн судсыг барих үед нь би түүний дэргэд байж таарсан юм. Тэр зузаан дэвтэртээ ер нь юу тэмдэглэдгийг мэдэх сэн гэхээс хорхойсч явсан тул ийм боломж гарах бүрт би дуртайяа очдог, ямар нэгэн сонин зүйл болох юм шиг надад санагддаг байв.<br />-Үгүй, ер. Нэгийнх нь эх өлсгөлөн, нөгөөгийнх нь архичин, гурав дахь нь тамхичин! Нэг дор ийм гурван чүнчигноров таардаг аа! гэж мань эр дуу алдав.<br />-Эд нарын ээжүүд ий?<br />-Харин тийм. Нэгийнх нь ээж жирэмсэн байхдаа их өлсдөг байжээ. Тэгээд л хүү нь ийм амьтан болсон байна. Нөгөө хоёрынх нь замыг ээжүүдийнх нь уусан архи, татсан тамхи баллачихаж. Би тэр, хүүхдүүдийнхээ ирээдүйг балласан ээжүүдтэй уулзмаар байна. Дараа нь энэ шоронгоос бүрмөсөн явна. Чи миний аялалд хань болох уу?<br /><br />II.<br /><br />Гурван эр санаандгүй учралаар таарч нөхөрлөөд, нийлж банк дээрэмджээ. Банк талсан нь хэн хэнийх нь хувьд анхны хэрэг байгаагүй, бүр хоёр гурав дахь ялт үйлдэл ч байгаагүйг энд ярих шаардлагагүй. Миний чухам юу ярих гэснийг чи таахгүй биз. Тиймээс шууд л хэлчихье. Тэр адгийн гурван шаарын ээжүүдийн тухай л...<br />Нэгэн бөглүү газар нэг залуухан бүсгүй явуулын эрээс жирэмслээд хоцорчээ. Өөр нэг газар өөр нэгэн бүсгүй бүжиг тараад хүргэж өгдөг залуусаасаа хүүхэд олчихжээ. Тийм залуус нэг хоёр ч биш, гурав ч биш байсан тул чухам хэн нь хүүгийн эцэг болохыг өөрөө ч мэдээгүй юм. Бас нэгэн газар ондоон нэг бүсгүйд золгүй явдал тохиолдож, сүйт хархүү нь ослоор нас барав. Уй гашууд автсан бүсгүй хэвлий дэх үрээ ч бодолгүй ууж согтуурах болжээ.<br />Эхний бүсгүй өнчин ядуу нэгэн байв. Эзгүйрэн сүйрч буй хөдөөгийн суурингийн золбин нохдоос ч азгүй тэр хөл хүнд эмэгтэй, хөөрхий, маш их өлсдөг байжээ. Тураалд автсан дорой эхээс дөнгөж амьтай голтой унасан туниагүй улаан амьтан азаар хүн болж, хожим нь ханаж цаддаггүй өлсгөлөн араатан болох үйлтэй байж. Мөнхөд өлсөж явдаг эрхтэн нь ууж идэхэд л зориулагдсан эд байгаагүй нь тоогүй. Бөглүү суурингийн хөвгүүн гаднаас нь харахад бүрэг дорой нэгэн байсан тул эмэгтэйчүүд түүнээс ер үл цэрвэнэ. Бүрэг хөвгүүн төдөлгүй гайхалтай удаан хурьцаж чаддагаараа сэм нэрд гарчээ. Яг үнэндээ тэр огтоос дур тавьдаггүйг хүүхнүүд анзаарсангүй. Нэгэнтээ мань эр энгэр зөрүүлсэн эмэгтэйгээ эзгүй жалганд боомилчихоод, амь тавьж буй биеийнх нь байж ядсан тарчлаан дунд анх удаа зүйрлэшгүй таашаалыг амсчээ. Үйлдсэн хэргээсээ айгаад хот руу зугтсан байна.<br />Бүжгийн чөлөөнд хүүхэд олсон бүсгүй сэтгэл зовох гэдгийг ер мэддэггүй эмэгтэй байлаа. Эрчүүд түүнд тамхи бэлэглээд л хүслээ хангачихна. Янжуурыг ч ёстой нэг угсруулж өгнө дөө. Төрмөгцөө уйлахаасаа өмнө нэг сайн ханиалгаад авсан жаалхүү нь арван долоотойдоо анх хүчингийн хэргээр ял сонсч, “аав”-ын хаалга татжээ.<br />Гурав дахь бүсгүй нэг л өдөр сэхээрч, архинаас биеэ татан авч, хамаг анхаарлаа хүүдээ зориулах болов. Тэр ухаалаг, сайхан бүсгүй байсан тул шинэ амьдрал зохиох боломж ч нэг бус удаа гарч. Харин хүү ээж рүүгээ дөхсөн эрчүүдийг яг л нохой шиг архирч боргоох нь холгүй хөөж үргээдэг байлаа. Дөнгөж нэрээ бичиж сурах хүртлээ гурван жил сургуульд суугаад гарсан тэр жаал арван гуравтайдаа аль хэдийнэ өөрийн гэсэн дээрмийн бүлэгтэй болсон байна.<br />Ороо нь ороогоо, жороо нь жороогоо... Ийм л гурван ээжийн хөвгүүд элдвийн муу газар дамжиж, аль л муу хүмүүсийг олж нөхөрлөж явсаар нэлээд хашир “гарууд” болсон хойноо уулзалджээ. Хэн хэнийх нь адгуусан гаж шуналд хамгийн сайхан тохирох эм бол мөнгө байв. Асар их, толгой эргүүлсэн, хуял тачаал бадраасан, цус амтагдсан, тийм их мөнгө.<br />Ингээд л тэд банк талсан юм. Банк дээрэмдсэн нь ч сайн юм болжээ гэж би бодож байна. Тэд одоо ялаа эдэлж суугаа. Гурвын гурван ийм хүн нийлэхээрээ түүнээс ч аюултай хэрэг өдүүлж, хүний ой тойнд багтамгүй гайг түвэггүй тарьж чадна. Азаар тэд өөр өөр шоронд байгаа…<br /><br />III.<br /><br />Бид нөгөө ээжүүдийг олж уулзсаан. Нөгөө Гурван Ээж.<br />Эхний ээж хэзээ ч хүүгээ эргэн ирж байгаагүй. Бид түүнтэй уулзахын тулд, гунигтайгаар амьсгал хурааж буй бөглүү сууринд очиж билээ. Хоёр дахь ээжээс хамгийн их зүйл сонссон бөгөөд тамхи л байвал хэдэн хоногоор ч хамаагүй яриад л суухаар авгай байв. Бид түүнтэй гурван удаа уулзахдаа 17 хайрцаг “Dunhill”-ээр хохирсон юм даг. Тэр их хөшиглөсөн утаан дунд л би гайхамшигтай хүнтэй цуг яваагаа мэдэрсэн дээ. Хүүхдүүдийнх нь судасны лугшилтаас тэр ямар ч алдаагүй гайхалтай мэдээлэл олж сонссон байж билээ.<br />Нөгөө баринтгаар нь дүүрэн иймэрхүү зүйлс, өөр олон жишээ, баримт, тэмдэглэл бий гээд бодохоор үнэмшмээргүй. Дараа нь засаршгүй гэмт хэрэгтнүүдийн сэтгэлзүйн сэдвээр докторын зэрэг хамгаалах хуралд нь ч би мөн байлцсан. Гэхдээ нэг болзолтойгоор. Энэ бүхний учрыг хоригдлуудын судас барьж мэдсэн гэдгийг хэнд ч хэлэхгүй гэсэн болзолтойгоор. Цол хамгаалалт маш их маргаантай, их ч сонирхолтой, бас чамгүй дуулиантай болсон. Түүний гаргасан дүгнэлтүүдийн тухай сонинд ч бичсэн.<br />Ямар дүгнэлт вэ гэж үү? Товчоор хэлэх юм бол… Хамгийн товчоор л хэлье. Сонин дээр ингэсэн байгаа юм… За, энэ байна:<br />“…Жирэмсний сүүлийн саруудад татсан янжуурын тоо хүүг нь ирээдүйд хүчингийн хэрэг үйлдэхэд түлхдэг…”.<br />Бас энэ:<br />“…Жирэмсэн үедээ, ялангуяа жирэмсний эхний үед их өлсөж байсан эхээс бэлгийн гаж донтон төрөх магадлал…”. Өө, энд бичээгүй байна. Итгэмээргүй өндөр хувьтай шүү. Нөгөөдөх нь хаа байна даа? Аа.<br />“…Энэ удаад архичин эхийн тухай… Тийм эхчүүдээс төрсөн хөвгүүдийн догшин харгис араншин хүнд байж болох хамгийн дээд түвшинд, оюун ухааны чадвар нь байж болох хамгийн доод хэмжээнд…”.<br />Дараа нь тэр зөвхөн нөгөө шоронгоос ч биш, бидний эргэн тойрны чих дөжрөм энэ бүх шуугиан хөлсөөн дундаас хаа нэг тийшээ бүрмөсөн явчихсан билээ. Явахаасаа өмнөхөн миний судсыг барьж, цаг хугацааны тухай нэг нууц хэлсэн. Миний амьдралын маш олон учрал тэр нууцлаг цаг хугацааны эргүүлэг рүү сониуч жаалууд шиг шагайн харчихаад, огло харайн зугтах мэт ор мөргүй алга болцгоож дээ…EENIIhttp://www.blogger.com/profile/13721152987764617370noreply@blogger.com0